Կազմակերպութեամբ Լիբանանահայ օգնութեան խաչի Շրջանային վարչութեան առողջապահական յանձնախումբին եւ «Արաքսի Պուլղուրճեան» ընկերաբժշկական կեդրոնի նախազգուշական բաժանմունքին, հինգշաբթի, 17 ապրիլ 2016-ին, առաւօտեան ժամը 10:30-ին, կեդրոնի «Թնճուկեան» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ «Ներծոր գեղձեր» նիւթով դասախօսութիւնը, զոր ներկայացուց շաքարախտի եւ գեղձերու մասնագէտ տոքթ. Սերժ Տուլեան:
Առողջապահական յանձնախումբին անունով բացման խօսքը ներկայացուց ատենապետ Սոնա Եափուճեան: Ան ներկայացնելէ ետք դասախօսը նշեց, որ ներծոր գեղձերու համակարգը ունի իր կենսական դերը ընդհանուր մարմնի աշխատանքին եւ համակարգման մէջ, եւ անոնց աշխատանքին խանգարումով կը յառաջանան զանազան բարդութիւններ, ինչպէս նաեւ հիւանդութիւններ:
Տոքթ. Սերժ Տուլեան դասախօսութեան սկսաւ նախ բացատրելով գեղձերու համակարգը ու զանոնք բաժնեց գլխաւորաբար երկու մասի`
1.- Ներծոր գեղձեր, ուր անոնց արտադրութիւնը կը ծորի դէպի ներս արեան մէջ, հասնելով մարմնի զանազան մասերուն:
2.- Արտածոր գեղձեր, ուր անոնց արտադրութիւնը կը ծորի դուրս, անոնք ունին նաեւ տեղական ազդեցութիւն, ինչպէս` լորձունքի, քրտինքի գեղձերը:
Դասախօսը յաջորդաբար թուեց շատ մը ներծոր գեղձեր, բացատրելով անոնց դերը, աշխատանքը եւ խանգարումները:
– Կոնագեղձ (Pineal Gland): Կ՛արտադրէ մելաթոնին հորմոնը: Այս հորմոնին պարտականութիւնն է կարգաւորել քուն-արթուն կշռոյթը, ինչպէս նաեւ սեռային կարգ մը հորմոններ:
– Մաղասային գեղձ (Pituitary gland) կամ մակուղեղային գեղձ: Այս գեղձը կը կառավարէ մնացեալ շարք մը գեղձերու աշխատանքը: Անիկա կ՛արտադրէ զանազան հորմոններ, ինչպէս`
1.- ADH- Միզելու դէմ հորմոնը
2.- Օքսիթոսին- Յղութեան վերջին հանգրուանին արգանդի պրկումները յառաջացնող հորմոնն է` նպաստելով երեխայի ծնունդին: Օքսիթոսինը նաեւ կ՛օժանդակէ ծննդաբերութենէն ետք կաթին դուրս գալուն գործընթացին:
3.- Աճման հորմոնը: Անոր գլխաւոր պարտականութիւնը ոսկորներու եւ մկաններու աճման, իսկ աւելի ուշ` անոնց պահպանման մէջ է:
4.- Ձուարան եւ ամորձիք: Մաղասային գեղձը կ՛արտադրէ երկու սեռային գործարաններու հետ կապուած հորմոններ LH եւ FSH: Կիներու պարագային այս հորմոները կը նպաստեն ձուարաններու աշխատանքին եւ ձուիկներու արտադրման: Իսկ անոնք իրենց կարգին կ՛արտադրեն Էսթրոճին եւ Փրոճեսթերոն հորմոնները:
Տղամարդոց պարագային LH հորմոններուն իբրեւ արդիւնք ամորձիքները յաջորդաբար կ՛արտադրեն թեսթոսթերոնը, իսկ FSH-ը կը նպաստէ սերմի արտադրութեան:
– Մակերիկամային գեղձեր (Adrenal Glands)- Երկու երիկամներու քով գտնուող գեղձերը, որոնք կ՛արտադրեն քորթիզոն հորմոնը: Այս գեղձերը եւս կը կառավարուին մաղասային գեղձի կողմէ: Պէտք է նշել, որ քորթիզոն-ի բարձր արտադրութիւնը կը նուազեցնէ մարմնի դիմադրողականութիւնը, կը բարձրացնէ արեան շաքարի քանակը եւ այլ բարդութիւններ կրնայ յառաջացնել :
– Ալտոսթերոն – Այս հորմոնին պարտականութիւնն է կարգաւորել արեան ճնշումը, ինչպէս նաեւ աղի քանակը:
– Վահանագեղձ (thyroid Gland)- Մաղասային գեղձը կ՛արտադրէ TSH հորմոնը ղեկավարելով վահանագեղձի աշխատանքի ու T3, T4 հորմոններու արտադրութիւնը:
Վահանագեղձը ունի գլխաւոր պարտականութիւն մարմնի նիւթափոխանակութեան եւ յատկապէս անոր արագութեան մէջ: Երբ վահանագեղձը ծոյլ է ու դանդաղ կ՛աշխատի, ենթական աւելի կը գիրնայ, յոգնած կը զգայ, ընդհանրապէս քունոտ: Ան կ՛ունենայ բարձր քոլեսթերոլ, հերաթափութիւն, մկանային ցաւեր, պնդութիւն, ինչպէս նաեւ ընկճուածութիւն: Իսկ վահանագեղձի արագ աշխատանքի պարագային ենթական կ՛ունենայ սրտի արագ զարկեր, արեան բարձր ճնշում, փորհարութիւն, դաշտանի խանգարում կամ դադար, կշիռքի նուազում:
– Հարվանագեղձեր (Parathyroid Gland)- Այս գեղձերը կը գտնուին վահանագեղձին ետեւը: Անոնք ունին գլխաւոր պարտականութիւն մարմնի քալսիոմի քանակի կարգաւորման մէջ:
– Ուրցագեղձ (Thymus)- Կուրծքի ոսկորի կեդրոնը գտնուող գեղձ մըն է: Կենսական դեր ունի մարմնի դիմադրողականութիւնը մարզելու մէջ:
– Շարոյրը (Pancreas)- Այս գեղձը ունի երկու աշխատանքներ` իբրեւ ներծոր եւ արտածոր: Արտածոր` մարսողական համակարգին մէջ, իսկ իբծեւ ներծոր գեղձ անիկա կ՛արտադրէ Ինսիւլին, Կլուքակոն եւ կարգ մը ուրիշ հորմոններ: Այս երկու հորմոնները կ՛աշխատին մարմնի շաքարի քանակի եւ անոր պահեստի պահպանման գործընթացին մէջ:
Վերջին բաժինով տոքթ. Սերժ Տուլեան նշեց մարսողական համակարգին մէջ իրենց որոշադրիչ դերը ունեցող հորմոնները, ինչպէս Կայսթրինը, Սեքրեթինը եւ ճարպային հիւսկէններու կողմէ արտադրուող Լեփթին հորմոնը:
Աւարտին տոքթ. Սերժ Տուլեան բացատրութիւններով եւ զանազան օրինակներով պատասխանեց ներկաներուն հարցումներուն: