Որպէսզի 1.500.000+1-ը Չկրկնուի (19 Յունուար)

ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ

Լուռ մնալը, սակայն, դեռ ապահովութեան երաշխիք չէ: Անձայն մնալ չի նշանակեր հանգիստ ըլլալ, չես կրնար հանգիստ ըլլալ ազգայնամոլներու մէջ: Ատոր համար ալ, եթէ ազգայնականները վրադ յարձակին, պէտք է պատասխանես: Եթէ անձայն մնաս, անոնք աւելի եւս կը յարձակին վրադ:

                                                                ԿԱՐՕ ՓԱՅԼԱՆ
                                                     Թուրքիոյ խորհդարանի անդամ
(«Ազդակ», 20-9-2017)

—————————–

Պոլսահայ ազնուասիրտ ու քաջ մտաւորական Հրանդ Տինքի նահատակութեան 11-րդ տարելիցն է. յարգանքի օրը:

Տասնամեակէ մը ի վեր, ի Հայաստան եւ սփիւռս աշխարհի հայութեան տարբեր շերտեր կ՛ոգեկոչեն անոր յիշատակը, կը վերյիշեն եւ լոյսին կը բերեն Հրանդ Տինքի վճիտ մտածումները, համարձակ մօտեցումներն ու հայրենասէրի կեցուածքները:

Ըլլալով իւրայատուկ գրիչի տէր, խմբագիր ու հրապարակախօս, մեր հայորդին` ինչպէս իր ողջուց նաեւ իր նահատակութենէն ետք, կը շարունակէ լուսարձակներ ու բեմահարթակներ խլել շնորհիւ իր խոհական, ուժեղ եւ իրատեսի քաղաքական թէ պատմական երբեմնի հայեացքներուն եւ հրապարակագրական աշխատանքին:

Փաստօրէն, թէ՛ հայ մամուլի, թէ՛ օտար շրջանակի, եւ թէ թուրք միջավայրերու մէջ հրանդտինքեան արտայայտութիւններ յաճախակի ներկայութիւն են` միշտ գնահատանքի եւ ընկալումի արժանի:

Շատերու համար ան դարձած է ազատ մտքի, յախուռն կեցուածքի եւ պայծառ աշխատելաոճի խորհրդանիշ, բայց մանաւանդ` ժողովրդավար, ազգային արժէքներու եւ քաղաքացիական առողջ ըմբռնումներու պաշտպան անհատականութիւն:

Թուրքիա ծնած ու հասակ առած Հրանդ Տինք յաճախակի ելոյթներու ընթացքին, շեշտելով հանդերձ իր քաղաքացիական պատկանելիութիւնը, անդրադարձած է իր ինքնութեան եւ արմատներուն, որոնց նկատմամբ ցուցաբերած է հայաբորբ զգացողութիւն եւ անյեղլի կառչածութիւն:

Եւ զարմանալիօրէն, ան առանց դժուարութեան յաջողած էր վերոնշեալ տարրերը (քաղաքացի, ինքնութիւն, արմատ) միախառնել, շաղախել եւ ամրապնդել իր ներաշխարհին մէջ, ատոնցմով սնանիլ, ապրիլ եւ տէր կանգնիլ իր հաւատամքին:

Հաւատամք, որ ունէր ազգային, ընկերային ու պատմական հնչեղութիւն, խոր եւ գիտակցական ընկալում: Ան քաջ հաւատացողն էր հայ-թուրք ժողովուրդներու բարեկամութեան, դրացիական կապերու առաւել զարգացման, փոխադարձ ու անկաշկանդ վերաբերումներու անհրաժեշտութեան:

Աւելի՛ն. իբրեւ հրապարակախօս ու լայնամիտ մտաւորական, ան հետամուտ էր մասնակից դառնալու հայ-թուրք քաղաքական հիմնախնդիրներու լուծման, տեսակէտներու առաջադրման, պատմական իրողութիւններու յստակացման եւ առաւել ճանաչողութեան:

Յայտնապէս, այս հրամայականէն թելադրուած, Հրանդ` գիտակից իր կոչումին եւ համոզումներուն իրաւացիութիւնը, լծուած էր տենդագին աշխատանքի, ստեղծած համապատասխան միջավայր ու մթնոլորտ` յանուն երկու ժողովուրդներու հաշտեցման եւ յառաջդիմութեան:

Ըսինք, որ շնորհիւ իր ուժեղ անհատականութեան ու խրոխտ կեցուածքներուն ան դարձաւ կեդրոնական դէմք մը, եզակի գործիչ ու համայնական բարեկարգիչ, որ իր կարգին ունեցաւ համախոհներ, որոնք թունդ պաշտպան հանդիսացան անոր մտածումներուն եւ համոզումներուն:

Եւ ահա, կարճ ժամանակի տեւողութեամբ Հրանդ Տինքի դէմ կը սկսէին ընթացք առնել սպառնալիքներու ամբողջ յորձանուտ մը, զայն զգաստութեան հրաւիրելու եւ ընդմիշտ լռեցնելու, որովհետեւ անոր տակաւ ահագնացող ձայնն ու բողոքը արդէն լսելի էր թուրք ազգայնամոլ շրջանակներու թէ պետական համակարգին:

Ինչպէս միշտ, այս փուլին եւս, արագ շարժեցաւ թուրք ցեղապաշտ ու ոճրամիտ մտայնութիւնը, գործի լծուեցաւ խորունկ պետութիւնը, եւ ընթացք առաւ հայատեաց քարոզչական մեքենան, որ «ծնունդ» տուաւ «դեռատի» մարդասպան Օկիւն Սամսաթի եւ անոր պատուիրատու` գորշ գայլ Եասին Հայալի:

Փաստօրէն, օր ցերեկով, ամբողջ մարդկութեան խենեշ ու լիրբ հայեացքներուն ներքեւ հայ մտաւորական եւ «Ակօս»-ի խմբագիր Հրանդ Տինք, իր խմբագրատան դիմաց կ՛իյնար դարանակալ ու զազիր փամփուշտով, կ՛իյնար հպարտօրէն, քաջաբար, մահը դիմագրաւելով ճակատէն:

Ու այդ վայրկեանին, Հրանդ կ՛արձակէր իր մարդասէրի ու հայասէրի ճիչն ու ահազանգը, եւ իր «ծակ» կօշիկներով կը խարանէր ամբողջ մարդկութեան ճակատը:

19 յունուար 2007:

Հոգեպէս ալեկոծ եւ ցնցուած հայութիւնը իր կարգին արձագանգեց ոճիրին եւ թուանշային պատկերով մը (1.500.000+1) արտայայտեց իր ընդվզումը` հաստատելով, որ թրքութիւնն ու պետական ահաբեկչութիւնը սպաննեցին Հրանդը, վերջ տալու անոր հայրենասէրի երազին ու մարդասէրի համոզումներուն:

Ճիշդ է, որ մեզմէ առ յաւէտ հեռացաւ Հրանդ, սակայն անոր ուժեղ պատգամին եւ լուսաճաճանչ մտածումներուն հրայրքը տակաւ արմատացաւ եւ դարձաւ ուղենիշ գալիք սերունդներու, եղաւ փարոս ու հաւատամքի շտեմարան բոլոր անոնց, որոնք կը տուայտին թրքութեան մականին տակ, կը պայքարին յանուն ազատութեան եւ հայրենիքի ազատագրութեան:

Իրօք, հետագայ տարիները ցոյց տուին, որ Հրանդի նպատակասլաց խօսքերը ակօսուած էին ճշմարիտ պատմութեան ընդերքին: Խօսքեր, որոնք արձագանգեցին ամէն քայլափոխի եւ ամէնուրեք: Խօսքեր, որոնք լսուեցան հայ, քիւրտ, արաբ, ասորի, ալաուի, զազա թէ այլ ժողովուրդներու շրթներէ`  իբրեւ պոռթկումի ու ցասումի արտայայտութիւն:

Ճիշդ է, որ տարիներու թաւալքին հետ թուրք իրաւական համակարգն ու խորունկ պետութիւնը շարունակեցին խոչընդոտել, խափանել եւ արգելակել դատաիրաւական բոլոր ընթացքները, որոնք տակաւ կը մօտենային իրականութեան բացայայտման, այդուամենայնիւ, Հրանդ Տինքի պաշտպան փաստաբանները կառչած մնացին իրենց կոչումին, մղեցին անհաւասար մարտեր, շարունակեցին ճակատիլ եւ սակայն չկրցան հասնիլ արդարութեան խորանին:

Այո՛, չկրցան հասնիլ, որովհետեւ Թուրքիոյ մէջ կը գործեն սուլթանական, իթթիհատական, քեմալական թէ նորովի հանրապետական այնպիսի ուժեր, որոնց համար հայութեան բնաջնջումը նպատակ է, պահանջ ըլլալէ աւելի:

Միւս կողմէ, վերջին տարիներուն, ամբողջ աշխարհին ծանօթ դարձաւ իրականութիւն մը անսեթեւեթ, որ թուրք ահաբեկչական պետութիւնը ի սկզբանէ լծուած էր իր էութենէն պարպելու դատական այս գործընթացը, կողմնորոշել եւ աղաւաղել թղթածրարը:

Փաստօրէն, մենք ամէն օր ականատես ենք, ու ցարդ, պետական մակարդակի թատրերգութիւններու, որոնք կը միտին ընդմիշտ թաղել ո՛չ միայն հրանդտինքեան դատաիրաւական թղթածրարը, այլեւ` Հրանդի յիշատակն անգամ:

Այսուհանդերձ, պէտք չէ մտահան ընել մետալի միւս երեսը:

Այսօր, նոյն հողին վրայ եւ նոյն միջավայրին մէջ, ուրիշ քաջասիրտ եւ հզօր կամքի տէր հայորդի մը` յանձին Կարօ Փայլանի, կը շարունակուի Հրանդի խօսքերու արձագանգն ու մտածումներուն հնչեղութիւնը:

Թուրքիոյ խորհրդարանի անդամ Կարօ Փայլան շնորհիւ իր արիութեան, խիզախ ու յանդուգն կեցուածքին կ՛ընդդիմանայ ազգայնամոլներու նկրտումներուն եւ` ապաւինած իր հաւատամքին, կը փորձէ արդարութեան ձայնն ու ազատութեան կանչը լսելի դարձնել բոլորին: Հայազգի խորհրդարանականը անվախօրէն կը պայքարի յանուն ժողովրդավար կարգերու հաստատման, բայց մանաւանդ` ազգային փոքրամասնութիւններու իրաւունքներու ձեռքբերման:

Ան հարազատ ժառանգորդն է Հրանդ Տինքին:

Կարոյի յախուռն կեցուածքներուն դէմ, բնականաբար պիտի չուշանային թաքուն թէ բացայայտ սպառնալիքներ: Ինչպէս Հրանդի օրերուն, նոյն ոճրամիտ եւ մարդասպան թուրքը, այս անգամ Կարոյի դէմ կը ճօճէ իր պիղծ ու տմարդի մահուան սպառնալիքը: Հետեւաբար, հայութիւնը պարտաւոր է իր ձայնը միշտ բարձր պահել եւ զգաստութեան հրաւիրել ամբողջ մարդկութիւնը: Հայրենի պետականութիւնը իր բոլոր կարելիութիւններն ու լծակները ի սպաս պէտք է դնէ պաշտպանական ամպհովանի մը ապահովելու Կարօ Փայլանի, որպէսզի գէթ այս անգամ ձախողի թրքութեան մտադրութիւնը, եւ մենք` հայերս, կրկին սեւով սպիտակի վրայ չգրենք վերոյիշեալ թուանշանի (1.500.000+1) նոր տարբերակը: