Դուք Չէք Կարող Երեւակայել, Թէ Որքան Ազատ Է Մամուլը Հայաստանում. Վահագն Գարագաշեան

Զրուցեց` ԱՄԱԼԻԱ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆԸ

Քանատայի եւ Հայաստանի մամուլների, քաղաքակրթութեան տարբերութեան, սփիւռքահայ գործարարների` Հայաստանում ներդրումներ կատարելու յապաղման եւ այլ թեմաների մասին «Երկիր»-ը զրուցել է Քանատայի «Հորիզոն» շաբաթաթերթի գլխաւոր խմբագիր, գրող Վահագն Գարագաշեանի հետ:

ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ո՞րն է հայի գոյապայքարը, նպատակը` լինի սփիւռքահայ, թէ Հայաստանում ապրող:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Այսօր Գեղարքունիքի հայն իր իւրայատուկ մտածելակերպն ունի, Երեւանի հայը` իր: Մենք` սփիւռքահայերս, այսպէս ասած, յարմարեցուել ենք այն երկրների մշակոյթին, բարքերին, որտեղ ապրում ենք: Ինչ վերաբերում է հայութեան ընդհանուր նպատակակէտին, ես կարծում եմ, որ այդ նպատակակէտը արտասահմանի հայի եւ Հայաստանի հայի համար մէկն է` պաշտպանել, պահպանել այս հայրենիքը, որ հետագայում մեր հեռակայ տեսլականը հնարաւոր լինի իրականութիւն դարձնել: Այն է` ամբողջական դարձնենք մեր հայրենիքը իր բոլոր պատմական, իրաւական սահմանների մէջ: Դա է բոլոր հայերի նպատակը:

Հ.- Դուք դաշնակցական էք, սփիւռքահայ դաշնակցական: Տարբերութիւն կա՞յ Հայաստանում ապրող դաշնակցականի եւ սփիւռքում ապրող դաշնակցականի միջեւ: Հայաստանում ասում են` «դրսի դաշնակցականները» չեն ընդունում Հայաստանի դաշնակցականներին:

Պ.- Ես դա որպէս բամբասանք կարող եմ որակել: Հայաստանի մէջ այսօրուայ դրութեամբ երկու հարիւրից աւելի լրատուամիջոց կայ, երկու հարիւր տարբեր համացանցային լրատուամիջոց կայ, այդ լրատուամիջոցների թւում կան լուրջ լրատուամիջոցներ, որոնք լուրջ լուրեր են հաղորդում, եւ կարող եմ հաստատել, որ կան ոչ շատ լուրջ լրատուամիջոցներ, որոնք նման  տեղեկութիւններ են տարածում: Ես վստահեցնում եմ, որ Դաշնակցութեան մէջ չկայ նման բան: Դաշնակցութիւնը մէկ կազմակերպութիւն է, բոլոր դաշնակցականները հաւատում են մէկ գաղափարախօսութեան եւ հետեւում են այդ գաղափարախօսութեանը: Չկայ Հայաստանի դաշնակցական եւ չկայ արտասահմանի դաշնակցական: Դաշնակցութիւնը մէկ կազմակերպութիւն է, մէկ կուսակցութիւն է:

Հ.- Պարո՛ն Գարագաշեան, խօսեցիք մամուլի մասին, տարբերութիւն կա՞յ Հայաստանի եւ Քանատայի ԶԼՄ-ների միջեւ, կը ցանկանայի` համեմատէիք, դուք Քանատայում շաբաթաթերթի խմբագիր էք:

Պ.- Նախ ասեմ` միջազգային չափանիշներով Հայաստանի լրատուադաշտը բացարձակ ազատ է: Դուք չէք կարող երեւակայել, թէ որքան ազատ է մամուլը Հայաստանում, այսքան ազատ ձեւով քննադատում են ղեկավարութեանը, իշխանութեանը: Այսքան ազատութի՞ւն: Շատ ազատ է մամուլը: Իսկ ի՞նչն է տարբերութիւնը արեւմտեան մամուլի եւ այստեղի մամուլի միջեւ, ես այդ մէկը բացատրեմ հետեւեալ ձեւով. այստեղ մամուլը շատ կողմնորոշուած է: Յստակ կողմնորոշումներ ունի. եթէ ընդդիմութեան մամուլն է, ուրեմն ընդդիմութեան քարոզչութիւնն է կատարում: Արեւմուտքում ընդունուած օրէնքն այն է, որ լրատուութեան պարագայում պէտք է չափակշռես երկու կողմի լուրերը, երկու կողմը պէտք է ներկայացնես, չես կարող միայն մի կողմի քարոզչութիւնը կատարել:

Հ.- Ի՞նչ դերակատարութիւն ունի «Հորիզոն» շաբաթաթերթը: Ապրիլեան պատերազմի իրադարձութիւնները եռալեզու թարգմանուած ներկայացուել են Քանատայում:

Պ.- «Հորիզոն»-ը 37 տարուայ շաբաթաթերթ է, ՀՅ Դաշնակցութեան պաշտօնաթերթն է եւ հրատարակւում է երեք լեզուներով` հայերէն, անգլերէն, ֆրանսերէն: Ունենք մեր կայքէջը, անդամ ենք Քանատայի համայնքային մամլոյ խորհրդի: Մենք ոչ միայն լրատուամիջոց ենք, այլեւ լոպիստական աշխատանք ենք իրականացնում: Ներկայացնում ենք Արցախում կատարուող իրադարձութիւնները: Քառօրեայի ընթացքում աւելի շատ շեշտը դրեցինք առաջնագծում կանգնած հայ զինուորի բարոյական բարձր կորովի, նահատակ զինուորների պատմութեան, նրանց ընտանիքների պատմութիւնների վրայ: Այսինքն մեր թերթի միջոցով  կամուրջ ենք հանդիսացել, որպէսզի Արցախի մեր մարտնչող ժողովրդի պատմութեանը Քանատայի մեր ընթերցողները ծանօթանան: Ճիշդ է` տպագիր թերթը միայն հայերն են կարդում, բայց քանի որ հիմա ունենք կայքէջ, մեր թերթը կարդում են նաեւ Հայաստանում, Եւրոպայում, Մերձաւոր Արեւելքում, Անգարայում, Պոլսում, նոյնիսկ` Պաքւում:

Հ.- Այս անգամ ձեր այցի նպատակը «Աւրորա» մրցանակաբաշխութիւնն էր: Մեզ մօտ նոյնիսկ «Աւրորա»-ն են քննադատում: Նշւում է` այդ գումարները կարող են տրամադրել այստեղի անապահով ընտանիքներին:

Պ.- Այո՛, ես յատուկ հրաւիրուած էի` «Աւրորա» մրցանակաբաշխութեանը ներկայ գտնուելու: Սա իւրայատուկ հանդիսութիւն է: Միջազգային միակ մրցանակաբաշխութիւնն է, ուր գնահատւում են մարդասիրական գործունէութիւն իրականացնող անհատներ, եւ սա տեղի է ունենում Հայաստանում: Այնպէս չէ, որ նրանք երբեք չեն օգնել գիւմրեցուն կամ միւսներին: Այս մէկը լրիւ տարբեր է: Ուղղակի զուգահեռներ չտանենք եւ չնոյնացնենք ուրիշ հարցի հետ: Երբ հարցը միջազգային բեմի վրայ ես բերում ու Հայաստանում տեղադրում, դա արդէն քաղաքական շահ է քեզ համար: Սրա դիմաց դու քաղաքական վարկանիշ ես արձանագրում, որովհետեւ ոչ մի երկիր նման մարդասիրական, բարեսիրական բնագաւառի մրցանակաբաշխութիւն չունի: Դա է կարեւորը:

Հ.- Արտագաղթի թափն ու չափերը մտահոգո՞ւմ են սփիւռքահայերին:

Պ.- Նախ` արտագաղթ երեւոյթը վերջին տարիներին շատ վտանգաւոր չափանիշների է հասել, սա լուրջ մտահոգութիւն է: Երկրի զարգացման գլխաւոր յենարանը նոր սերունդն է, երբ այդ նոր սերունդը չես կարողանում պահել հայրենիքիդ մէջ, ուրեմն ինչ-որ տեղ սխալ, թերի բան ­է պատահել: Առաջին հերթին պէտք է կատարուի ախտորոշում: Իսկ ախտորոշումը մէկն է` եթէ այսքան տարի արտագաղթ է տեղի ունենում, ուրեմն պետութիւնն իր թերութիւնն ունի: Բայց նաեւ մենք` սփիւռքահայերս, այստեղ մեր առաքելութիւնը պէտք է ունենանք, որպէսզի սանձահարենք այս արտագաղթը: Իւրաքանչիւր սփիւռքահայ գործարար, ով հնարաւորութիւն ունի իր գործարարութիւնը ծաւալելու հայրենիքի, Արցախի մէջ, կարծում եմ, այդպիսի ներդրումներով այս արտագաղթի առաջը կ՛առնի:

Հ.- Ո՞րն է պատճառը, որ շատ չեն այն սփիւռքահայ գործարարները, ովքեր ցանկանում են այստեղ գործունէութիւն ծաւալել: 

Պ.- Յստակ ասեմ, որ նախ` ՀՀՇ-ական  իշխանութիւններն են մեղաւոր, նրանց օրօք Հայաստանում սկսուեց երկրի թալանը: Երբ առաջին սփիւռքահայերը եկան եւ մեծ նուիրումով ցանկացան կապ հաստատել հայրենիքի հետ, բայց ամէն կողմից թալանուեցին, այդ ժամանակուանից է այդ վստահութիւնը խախտուած եւ դժուար է վերականգնել: Պատճառը ես տեսնում եմ այդ օրերի մէջ, որովհետեւ վայրագ թալան էր, ժողովրդի թալան էր, հայրենիքի հարստութիւնների թալան էր, նաեւ սփիւռքի վայրագ թալան էր: Միլիոնաւոր տոլարների ներդրումներ են եղել, հանգանակութիւններ են կատարուել, ո՞ւր են, թալանուած են: Ահաւասիկ, այստեղից խախտուեց վստահութիւնը, որն  արդէն իսկ որոշ չափով վերականգնուած է: Թէ չէ վերջին 10 տարիներին այսքան գործարար ներդրում չէր կատարի Հայաստանում:

Հ.- Մենք քաղաքակրթութեամբ շա՞տ ենք յետ Քանատայից:

Պ.- Ո՛չ, եթէ նման կարծիք կայ, շատ սխալ է դա: Քաղաքակրթութեամբ մենք ետ չենք: Մենք քաղաքակրթութեամբ ետ չենք Միացեալ Նահանգներից, Քանատայից, Գերմանիայից կամ Ֆրանսայից: Մենք ունենք խելացի, պայծառ նոր սերունդ, եւ ես հաւատում եմ, որ շուտով աւելի կ՛ամրապնդենք մեր հայրենիքի տնտեսական կամ այլեւայլ կռուանները, կը դառնանք հզօր պետութիւն, մենք կը դառնանք արդիական չափանիշներով օժտուած պետութիւն: Օրինակ` տեղեկատուական արհեստագիտութիւնների (ՏԱ) ոլորտում Հայաստանը բացառիկ ներուժ ունի: Ոչ ոք թող չասի` մենք շրջափակուած ազգ ենք: Հայաստանը կարող է տեղեկատուական արհեստագիտութիւնների (ՏԱ) ոլորտի ընկերութիւնների խարիսխ դառնալ, ուր աշխարհի ՏԱ ոլորտի ընկերութիւններ կը հաստատուեն եւ կը տարածեն իրենց արտադրութիւնը: Քանատահայ երկու ընկերներ իրենց ՏԱ ընկերութիւններն արդէն հաստատել են Հայաստանում: Նրանք կարող էին այդ ընկերութիւնները հաստատել Հնդկաստանում, ուր աւելի էժան է աշխատուժը: Բայց նրանք հայրենասէր հայեր են եւ իրենց այդ ընկերութիւնները հաստատեցին Հայաստանում:

Հ.- Մեզ մօտ ձեր լաւատեսութիւնը չկայ…

Պ.- Ընդհանրապէս, Հայաստանում վերջին 20 տարիների ընթացքում մարդիկ յոռետես են: Զուիցերիան այսօր ինչո՞ւ շատ լաւ տնտեսական չափանիշներ ունի, որովհետեւ կազմակերպուած տնտեսութիւն ունի: Քիչ առաջ խօսեցինք ախտորոշումների մասին, յայտնաբերենք` թերութիւնն ի՛նչ է, կը լուծուի ամէն ինչ:

Հ.- Հայ դատի յանձնախմբերի դերը ո՞րն է, ինչպէ՞ս էք դիմագրաւում թուրք-ազրպէյճանական լոպիստական քարոզարշաւին, յաջողո՞ւմ է արդեօք Հայ դատը:

Պ.- Վերջին 10 տարիների ընթացքում թուրք-ազրպէյճանական հակահայ քարոզչութիւնն իր գագաթնակէտին հասաւ, ուղղակի լոպիստական քարոզարշաւ կայ մեր դէմ: Գիտենք, որ Ամերիկա մայրցամաքում, Եւրոպայում եւ, ընդհանրապէս, ընդհանուր լոպիստական աշխատանքները կատարում են ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբերը, որոնք սփռուած են տարբեր քաղաքներում:

Բերեմ օրինակ Քանատայից: Ամէն տարի մենք ապրիլի 24-ին հաւաք էինք անցկացնում, որպէսզի Քանատան ճանաչի Հայոց ցեղասպանութիւնը: Ճանաչումից յետոյ հաւաք ենք կազմակերպում, որի իմաստը շնորհակալութիւն յայտնելն է, հաւաքը հետեւեալ խորագրով է` «Շնորհակալութի՛ւն, Քանատա, որ ճանաչեցիր Հայոց ցեղասպանութիւնը»: Վերջին 5 տարիներին թուրքերն այնտեղ գալիս են հակացոյցի, աղմուկ են բարձրացնում, որ խանգարեն մեզ, բայց Քանատայում բոլորը շատ լաւ գիտեն իրողութիւնը: Բացի այդ` ազրպէյճանական կողմը փորձում է խորհրդարանում օրինագիծ առաջարկել Խոջալուի «ցեղասպանութեան» ճանաչման մասին: Մենք Հայ դատի յանձնախմբի միջոցով խոչընդոտում ենք, որ նման ապատեղեկացուած գործունէութիւն չկատարեն նրանք: Քանատայի մայրաքաղաքում ունենք Հայ դատի գրասենեակ, որն այդ լոպիստական, քարոզչական աշխատանքն է կատարում: Գոյութիւն ունի ռազմական պատերազմ, դիւանագիտական պատերազմ, երրորդը լոպիստական պատերազմն է: Սա շատ կարեւոր է: Հակառակ Թուրքիայի եւ Ազրպէյճանի այս շեշտուած քարոզչութեան` Քանատայում մեր Հայ դատի յանձնախումբը խոչընդոտ եւ արգելք է հանդիսանում նրանց հակահայ գործունէութեան ծաւալմանը: