«168 Ժամ»-ի Հարցազրոյցը Առողջապահութեան Ոլորտի Փորձագէտ Յարութիւն Արմէնեանի Հետ
Պատրաստեց` ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ
«Լիդիան Արմէնիա» ընկերութիւնը, որը զբաղւում է Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործմամբ, այս տարուայ ապրիլի 27-ին յայտարարեց Անկախ դիտորդական խմբի ձեւաւորման մասին:
7 անդամից բաղկացած խումբն իրականացնելու է Հայաստանում Ամուլսարի ծրագրի դիտարկումը` հետեւելով, որ այն իրականացուի պարտաւորուածութեանը համաձայն` հանքարդիւնաբերութեան ոլորտում միջազգային լաւագոյն փորձին համապատասխան: Անկախ խորհրդատուական խմբում ընդգրկուած են բնապահպանական եւ ընկերային ոլորտներում հայաստանեան եւ միջազգային փորձագէտներ:
Խմբի անդամները պարբերաբար հանդիպելու են` ծրագրի ընթացքի դիտարկում իրականացնելու համար, եւ կայուն զարգացմանն առնչուող խնդիրների վերաբերեալ տրամադրելու են անկողմնակալ եւ առարկայական խորհրդատուութիւն:
Սա ներառում է բնապահպանական կառավարումը, ընկերային կառավարումը, հանրային առողջութիւնը, ջրի կառավարումը, ինչպէս նաեւ` կենսաբազմազանութիւնը, թափօնների եւ սիանիտի (սիէնաքար) կառավարումը, ընկերատնտեսական զարգացումը եւ մարդու իրաւունքները:
Փորձագէտների թւում է նաեւ մեր հայրենակից, առողջապահութեան ոլորտում միջազգայնօրէն ճանաչուած փորձագէտ Յարութիւն Արմէնեանը: Նա Լոս Անճելըսի Քալիֆորնիայի համալսարանի առողջապահութեան ճիւղի համաճարակաբանութեան դասախօս է, ինչպէս նաեւ «Ճոն Հոփքինս» համալսարանի Առողջապահութեան դպրոցի պատուաւոր դասախօս: Նաեւ Հայաստանում ամերիկեան համալսարանի նախկին նախագահն է:
«168 Ժամ»-ը զրուցել է Յ. Արմէնեանի հետ` Անկախ դիտորդական խմբում իրենց կողմից ծաւալուելիք գործունէութեան մասին:
ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Պրն. Արմէնեան, որքանով յայտնի է, կատարուելու է լուրջ ծաւալի աշխատանք, որի համար խմբի անդամները չեն վարձատրուելու: Ի՞նչն է ստիպել տարբեր ոլորտներում կայացած լուրջ մասնագէտներին մտնել նման բեռի տակ:
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՐՄԷՆԵԱՆ.- Նպատակն այն է, որ փորձագէտներն իրենց ոլորտներին առնչուող հարցերում` իրենց իմացութեամբ եւ գիտելիքներով օժանդակեն, որպէսզի լուծումները տրուեն բարձր մասնագիտական մակարդակով: Ինչո՞ւ ենք համաձայնել զբաղուել այս գործով: Տեսէք, այսօր 100 հազար բժշկագիտական հրատարակութիւն կայ, եւ այդ ամէնը արուել է կամաւոր հիմունքներով: Երբ յօդուած ես ներկայացնում, դրա վրայ շատ ժամանակ ես ծախսում, այն կարդում է 4 կամ 5 հոգի, սակայն գիտնականի մտահոգութիւնը դա չէ: Գիտնականի համար կարեւոր է, որ իր մասնագիտացումը պահպանուի բարձր մակարդակի վրայ, եւ` երկրորդ, որ գիտութիւնը կարողանայ առաջ գնալ ստոյգ գիտական տուեալների վրայ, ոչ թէ լինի կեղծ կամ սխալ գիտութիւն:
Ու երբ ասում ենք` գործի քննութիւն, դա գիտութեան ամենակարեւոր հանգամանքներից մէկն է: Եթէ դա չլինի, շահագրգիռ կողմերը կարող են իրենց հարցերի պատասխանները փորձել համացանցից գտնել, որտեղ կարող են ոչ ճիշդ տուեալներ լինել:
ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Այսինքն դուք այս ամէնին նախեւառաջ վերաբերւում էք` որպէս գիտական աշխատանքի:
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՐՄԷՆԵԱՆ.- Ես կ՛ասէի` գիտական արժեւորման աշխատանք: Իմ անձնական կեցուածքը տարիներ ի վեր եղել է այն, որ ամէն մի գիտական աշխատանք բերի նաեւ գործնականացման: Գործնականացումը գիտութեան կարեւոր երեսն է: Այսինքն կարեւոր է ոչ միայն տուեալների գիտական արժեւորումը, այլ նաեւ` գործնականացումն այն տուեալների, որոնք հիմք ունեն:
ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Անկախ դիտորդական խումբ ստեղծելու նախաձեռնութիւնը պատկանում է հէնց «Լիդիան Արմէնիա» ընկերութեանը: Սա արդեօք ձեզ եւ խմբի միւս անդամներին չի՞ կաշկանդելու: Ազա՞տ էք լինելու ձեր տեսակէտն արտայայտելու հարցում, եթէ անգամ այն ընկերութեան շահերից չի բխում:
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՐՄԷՆԵԱՆ.- Այս խմբին միանալու որոշում կայացնելու պահից ի վեր ինձ համար յստակ է` որեւէ մէկ վայրկեան եթէ տեսնեմ, որ որեւէ ճնշման տակ եմ կամ, իմ կարծիքով, արդար ուղղութեամբ չենք գնում, ազատ հնարաւորութիւն ունեմ ետ քաշուելու` խմբից դուրս գալու:
ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Իսկ որոշում ընդունելուց առաջ ի՞նչն էք հաշուի առել:
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՐՄԷՆԵԱՆ.- Շա՛տ բան: Այդ մասին շատ բան չեմ ուզում ասել. նաեւ անձնական մօտեցումների, անձնական փիլիսոփայութեան հարց է: Հայրենիքի հանդէպ ունեցած պատասխանատուութեան հարց է: Սակայն ասեմ, որ թէ՛ ես, թէ՛ խմբի անդամներից շատերը միանալուց առաջ շաբաթներով մտածել ենք` ո՞րն է ճիշդը` հեռո՞ւ մնալ, թէ՞ մասնակցել:
ՍԱՐԳԻՍ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Այսինքն հեշտ որոշում չի եղել:
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՐՄԷՆԵԱՆ.- Անշո՛ւշտ, հեշտ որոշում չի եղել: Երբ գիտես, որ որոշ համբաւ ունես, ժողովրդի կողմից յարգանք ես վայելում, գործընկերներիդ մօտ հեղինակութիւն ունես, յստակօրէն իմ պարագայում` չէի ուզի այս տարիքում այդ ամէնը խնդրոյ առարկայ դարձնել:
Յ. Գ.- Աւելացնենք, որ Անկախ դիտորդական խումբը լիազօրուած է անաչառ գնահատել Ամուլսարի ծրագրի ընկերային, բնապահպանական եւ մարդու իրաւունքներին առնչուող ազդեցութիւնները եւ դրանց կառավարման ուղղութեամբ «Լիդիան»-ի նախաձեռնութիւններն ու ծրագրերը, հանգամանօրէն ուսումնասիրել եւ խորհրդատուութիւն տրամադրել ընկերութեանը շահագրգիռ կողմերի ներգրաւման վերաբերեալ եւ իրականացնել միջազգային լաւագոյն չափանիշերի կիրառման դիտարկում եւ այդ մասին տեղեկատուութիւն տրամադրել: Խումբն անմիջականօրէն առնչուելու է Ամուլսարի հանքի շահագրգիռ կողմերի հետ եւ ներկայացնելու է հրապարակային տարեկան զեկոյց իր գործունէութեան վերաբերեալ: