Հրեղէն Աքաղաղը, Ըստ Երեւոյթին, Խաղաղ Տարի Չի Ժառանգել

ՄԻՔԱՅԷԼ ՀԱՋԵԱՆ

Այն հաւանականութիւնը, որ Հրեղէն աքաղաղը  խաղաղ տարի չի ժառանգել Հրեղէն կապիկից, ակնառու է 2016-ի վերջին եւ նորընծայ 2017-ի առաջին իսկ օրերից:

Ընդ որում, խնդիրը վերաբերում է ոչ միայն հայ-ազրպէյճանական սահմանագծին, որտեղ արձանագրուեց  ազրպէյճանական զինուժի խափանարարական ներթափանցման հերթական փորձը` երկկողմ զոհերով հանդերձ եւ ոչ միայն ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան գօտուն, որտեղ անցնող տարեվերջից նոր տարեմուտի անցումն աւետող Ամանորեայ տօնական ազդականչերը, աւանդոյթի ուժով, դարձեալ ուղեկցուեցին ազրպէյճանական հրազէնի բազմաթիւ կրակոցներով:

Նոր տարում բաղձալի խաղաղութեան ակնկալիքները յօդս են ցնդում նաեւ  աշխարհի ոչ պակաս, եթէ ոչ առաւել լարուած այլ տարածաշրջաններում: Նկատի ունեմ, նախ եւ առաջ, սիրիական ճգնաժամը, որի շուտափոյթ կարգաւորման հաւանականութեան վերաբերեալ ամենատարբեր մակարդակներով ստեպ-ստեպ հնչող լաւատեսական կանխատեսումները, մեղմ ասած,  պատրանքների  պարտէզից են քաղուած: Այո՛, հէնց այդպէս: Անկախ այն հանգամանքից, որ Սիրիայի  կառավարական զօրքերը եւ քրտական զօրամիաւորումները համատեղ ուժերով, անշուշտ, Ռուսաստանի զինական աջակցութեամբ «իսլամական պետութիւն» կոչեցեալ ահաբեկչական կազմակերպութեան հրոսակախմբերից ազատագրեցին Հալէպ քաղաքը , կարծում եմ` կը համաձայնէք, դեռեւս այդ երկրում տարիներ ի վեր ծաւալուող քաղաքացիական պատերազմի աւարտ չի աւետում: Չմոռանանք, որ թնդանօթները տակաւին որոտում են Դամասկոսի մերձակայքից` նոր աւերածութիւններ պատճառելով Սիրիայի մայրաքաղաքին, խաղաղ բնակչութեան շրջանում տեղիք տալով զգալի  մարդկային կորուստների: Կարծես քիչ էր այդ ամէնը, Իսրայէլի ռազմաօդային ուժերն էլ իրենց հերթին օրերս ռմբահարել են Դամասկոսի արեւմտեան հատուածում գտնուող Մեզզէ ռազմական օդակայանը` զգալի աւերածութիւնների տեղիք տալով, ինչին, որպէս հակադարձութիւն, սիրիացի զինուորականութիւնը սպառնացել է Թել Աւիւին վրէժխնդիր լինել այդ «աղաղակող» յարձակման համար: Դամասկոսը իրօ՞ք կ՛իրականացնի իր սպառնալիքը, ե՞րբ եւ ինչպէ՞ս` հարց է առայժմ: Այնպէս որ, ամենայն հաւանականութեամբ, Հրեղէն աքաղաղի տարին հազիւ թէ ժամանակային առումով բաւարարի այդ տառապեալ երկրում վերջնական ու կայուն խաղաղութիւն հաստատելու համար:

Այդ հաւանականութիւնը վերաբերում է նաեւ հարեւան Իրաքին, որտեղ նոյն այդ իսլամական հրոսակախմբերից Մուսուլ քաղաքի վերջնական ազատագրումը, ինչը, այսպէս ասած, «պատուի հարց» է Միացեալ Նահանգների գլխաւորած արեւմտեան համախմբական ուժերի համար, ըստ միջազգային լրատուութեան հաւաստումների, կարճատեւ ժամանակի խնդիր է կարծես:  Տայ Աստուած: Թէկուզ պարզից էլ պարզ է, որ խնդրի լուծումը պայմանաւորուած է ոչ միայն Մուսուլի ազատագրմամբ: Ակնյայտօրէն առկայ են նաեւ ինչպէս ներիրաքեան ծայր աստիճան բարդ քաղաքական  կնճիռներ,  նոյնպէս եւ նաւթային պաշարներով հարուստ այդ երկրի, առհասարակ, ողջ արաբական աշխարհի խնդիրները սեփական շահերի տեսանկիւնից լուծելու ձգտող գերհզօր պետութիւնների աշխարհաքաղաքական հակասութիւններ:

Նոր տարուայ առաջին իսկ օրերից բաւական լարուած է իրավիճակը նաեւ Ուքրանիայի հարաւ-արեւելքում, որտեղ վերստին սաստկացել են ռազմական գործողութիւններն այդ հանրապետութեան զինուած ուժերի եւ  նորահռչակ Տոնեցքի եւ Լուկանսքի հանրապետութիւնների ինքնապաշտպանական ուժերի միջեւ: Քիեւն այս էլ քանիերորդ անգամ փորձում է իր իրաւաենթակայութեան տակ վերադարձնել Տոնպասի  անհնազանդ տարածաշրջանը, եւ դատելով ռազմաքաղաքական իրադարձութիւնների ընթացքից ու հետագայ հնարաւոր զարգացումներից` կարելի է ենթադրել, որ նպատակին հասնելու համար նրա, այսպէս ասած, ջրաղացի ջուրը մինչեւ տարուայ վերջ հազիւ թէ բաւարարի:

Հետզհետէ աւելի ու աւելի են սրւում Արեւմուտք-Ռուսաստան յարաբերութիւնները, իրար են հետեւում Մոսկուայի դէմ ուղղուած տարաբնոյթ պատժամիջոցները` նպատակ ունենալով 90-ականների ելցինեան նախադէպով վերստին ծնկի բերել Ռուսաստանին, թոյլ չտալու համար նրան վերականգնել եւ լիարժէք տիրանալ վաղեմի գերտէրութեան (նախկին ԽՍՀՄ-ի գլխաւոր իրաւաժառանգորդի)  իր իրաւունքներին:  Քաղաքական վերլուծաբաններից շատերը միանգամայն իրատեսական են համարում այն ենթադրութիւնը, ըստ որի, աշխարհաքաղաքական բնոյթի այս հակադրութեանը հնարաւոր է վերջ տրուի յառաջիկայ մէկ-երկու շաբթում, աւելի որոշակի` յունուարի 20-ից յետոյ: Ինչպէս յայտնի է, այդ օրն իր լիազօրութիւնները պաշտօնապէս կը ստանձնի Միացեալ Նահանգների  նորընտիր նախագահ Տոնալտ Թրամփը` փոխարինելով գործող նախագահ Պարաք Օպամային, ով այդպէս էլ չարդարացրեց Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակակրի իր կոչումը: Յիշեցման կարգով նշեմ, որ պետութեան ղեկավարի` նախագահի բարձրագոյն պաշտօնն առաջին անգամ ստանձնած լինելով 2009թ. յունուարի 20-ին, նոյն տարուայ հոկտեմբերի 9-ին նա, այսպէս ասած, կանխավճարի կարգով արժանացել է միջազգային հեղինակութեան այդ պատուաւոր կոչման: Սակայն նախագահական կառավարման երկու ժամկէտներում էլ Օպաման աչքի է ընկել առաւելապէս իբրեւ պատերազմի հրձիգ, այլ ոչ` խաղաղութեան պաշտպան, այդ վարքագծով խոր հիասթափութիւն պատճառելով իր իսկ երկրի քաղաքացիների մեծամասնութեանը, ինչու՞ չէ` նաեւ միջազգային հանրութեանը:  Պատահական չէ, որ ներկայումս նոյն Ամերիկայում եւ աշխարհի շատ այլ երկրներում հետզհետէ ուժգնանում է նրան Խաղաղութեան Նոբելեան մրցանակից զրկելու հանրային պահանջը:

Այնուամենայնիւ, Միացեալ Նահանգների նորընտիր նախագահին կը յաջողուի՞, արդեօք, մօտ ապագայում չէզոքացնել իր նախորդի օրօք վերածնունդ ապրած «սառը պատերազմի» չարագուշակ ուրուականը: Վերլուծաբանների կարծիքով` հազիւ թէ: Այս հարցում եւս, դարձեալ դիմենք նոյն ժողովրդական ասացուածքին, ջրաղացի ջուրը մինչեւ տարեվերջ հազիւ թէ բաւարարի:

Միեւնոյն ժամանակ հարց է ծագում` արդեօ՞ք յունուարի 20-ից յետոյ որեւէ փոփոխութիւն կը կրի Ուաշինկթընի դիրքորոշումը ղարաբաղեան հանգոյցի հարցում` նկատի ունենալով Միացեալ Նահանգների դերակատարութիւնը` որպէս ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահ երկրի: Աւելի ճիշդ` հնարաւո՞ր է, որ Սպիտակ տունն անհամեմատ վճռական կեցուածք ընդունի իր միջնորդական առաքելութեան մէջ: Այն, որ  երկրի նախագահի աթոռին Տոնալտ Թրամփի բազմելուց յետոյ կը փոխուի Մինսքի խմբի համանախագահ Ճեյմս Ուորլիքը, անվիճարկելի է: Մանաւանդ որ ինքը` հաշտարար դեսպանն այդ մասին արդէն բարձրաձայնել է քանիցս: Բայց դա ընդամէնը, այսպէս ասած, թեքնիք խնդիր է` իշխանափոխութեամբ պայմանաւորուած պաշտօնափոխութիւն, ինչն ինքնին ոչինչ չի որոշում: Այլ է Մինսքի խմբի  ամերիկեան նոր համանախագահին առաջադրուելիք խնդրի էութիւնը: Արդեօ՞ք պաշտօնական Ուաշինկթընը նրա ջանքերով վերջապէս իրատեսութեան կը մղի ողջ միջնորդական առաքելութեան գործունէութիւնը` վերջ տալով, անկախ իրադարձութիւնների  մեկնարկի ու զարգացման ընթացքից, հակամարտ կողմերի միջեւ հաւասարութեան նշան դնելու, համահարթեցման  յոռի քաղաքականութեանը, վճռական «ոչ» ասելով Պաքուի ռազմական բնոյթի ճոռոմաբանութեանը, սանձահարելով ղարաբաղեան հիմնախնդիրն ուժի կիրառմամբ լուծելու նրա նկրտումները, պարտադրելով նրան անպայման իրագործելու Վիեննայում եւ Ս. Փեթերսպուրկում ձեռք բերուած բարձր մակարդակի պայմանաւորուածութիւնները: Դժուար է ասել: Մանաւանդ, այդ ենթադրեալ պահուածքը, ըստ իս,  պայմանաւորուած է ոչ միայն ղարաբաղեան կարգաւորման խնդրով, այլեւ, որ, կարծում եմ` էական է, Ուաշինկթընից ուղղորդուող Արեւմուտք-ռուսաստան  փոխյարաբերութիւնների ակնկալուող բնականոնացմամբ`  կապուած այն հանգամանքի հետ, թէ ինչ աստիճան համահունչ կը դառնան կողմերի աշխարհաքաղաքական դիրքորոշումները, առանձնապէս, սիրիական եւ ուքրանական ճգնաժամներում:

Այնպէս որ, առայժմ չշտապենք առաջ ընկնել իրադարձութիւնների ընթացքից եւ անհիմն ենթադրութիւններ անել: Մանաւանդ Սպիտակ տան առաջիկայ տէրը` Տոնալտ Թրամփը, դեռեւս նշոյլ անգամ արտայայտութիւն չի կատարել ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման իր տեսլականի մասին: Ուստի փորձենք փոքր-ինչ եւս համբերատար լինել ու սպասել իրադարձութիւնների զարգացմանը: Մենք դա կարող ենք: Մենք ունենք այդ փորձը:

Յատուկ «Ազդակ»-ին

Ստեփանակերտ