Զրոյցը վարեց` ԼՈՒՍԻՆԷ ԹԵՒՈՍԵԱՆ
Լեռնային Ղարաբաղի մէջ տեղի ունեցող Հայ դատի յանձնախումբերու եւ գրասենեակներու խորհրդաժողովին մասնակցելու նպատակով Արցախ գտնուող ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ, Հայ դատի Կեդրոնական խորհուրդի նախագահ Յակոբ Տէր Խաչատուրեան հետեւեալ հարցազրոյցը տուած է «Ապառաժ» թերթին:
«ԱՊԱՌԱԺ».- Այս տարի, Ցեղասպանութեան 101-ամեակի շեմին ականատես եղանք նոր վայրագութեան` Ազրպէյճանի կողմից սանձազերծուած պատերազմի, որը, եթէ հայ զինուորի կողմից չկասեցուէր, կը յանգէր նոր ցեղասպանութեան: Ի՞նչ աշխատանքներ է տանում այսօր Հայ դատի Կեդրոնական խորհուրդը Ազրպէյճանի նախայարձակ կեցուածքն աշխարհին ըստ արժանւոյն ներկայացնելու եւ դատապարտելու ուղղութեամբ:
ՅԱԿՈԲ ՏԷՐ ԽԱՉԱՏՈՒՐԵԱՆ.- Ազրպէյճանի կողմից սանձազերծուած ապրիլեան պատերազմն ու վայրագութիւններն անպատիժ մնացած ցեղասպանութեան շարունակութիւն են, եւ այս հարցն այն կարեւորագոյն հարցերից մէկն է, որն այս օրերին քննարկւում է ՀՅԴ Հայ դատի յանձնախմբերի եւ գրասենեակների խորհրդաժողովում: Այս ուղղութեամբ, բնական է, որ մենք ազգովի վճռական ենք, որպէսզի որպէս ցեղասպանութիւն ապրած ժողովուրդ` ոչ մի դէպքում կրկին ցեղասպանութիւն տեսնելու հարկադրանքի առջեւ չկանգնենք: Մենք չենք կարող թոյլ տալ, որ Ազրպէյճանն իր յարձակողական քաղաքականութեամբ ճամբայ հարթի դէպի նոր ցեղասպանութիւն` Արցախը մէկընդմիշտ բաժանելով հայութիւնից:
Պատերազմը ստեղծեց նոր կացութիւն: Մենք ունէինք արդէն ծրագրուած ռազմավարութիւն` բացայայտելու Ազրպէյճանի յարձակողապաշտ քաղաքականութիւնը եւ Արցախի հանդէպ ունեցած ախորժակները:
Ապրիլեան պատերազմից յետոյ մեր աշխատանքներին գումարուել է եւս մէկ խնդիր` պատերազմական ոճիրի հանգամանքը` Ազրպէյճանի կողմից սանձազերծուած գործողութիւնները խաղաղ եւ անպաշտպան բնակչութեան նկատմամբ: Դա միջազգայնօրէն դատապարտելի հարց է, որի ուղղութեամբ ՀՅԴ Հայ դատի գրասենեակներն այսօր աշխատանքներ են տանում:
Հայ դատի գրասենեակներն աշխատանքներն իրականացնում են երեք ուղղութիւններով: Առաջինը` հակահայկական քարոզչութեան դէմ պայքարն է, երկրորդը` պատերազմական ոճիրների հարցն է, իսկ երրորդը` Ազրպէյճանի վարքագծի միջազգային դատապարտումը: Պէտք է հասնենք նրան, որ միջազգային հանրութեան համար Արցախն Ազրպէյճանի մաս կազմելու հարցը բացառուի:
«Ա.».- Արցախի միջազգային ճանաչումն այլեւս պարտադիր է, ու գլխաւորապէս Հայ դատի ջանքերով այդ գործընթացն արդէն իսկ սկսուած է: Ի՞նչ աշխատանքներ են այսօր տարւում:
Յ. Տ. Խ.- ՀՅԴ Հայ դատի գրասենեակները վերջին երկու տարիների ընթացքում բաւականին յաջողութիւններ են ունեցել Արցախն աշխարհին ներկայացնելու, Արցախի անկախութեան, ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի ճանաչման ուղղութիւններով: Աւստրալիայի ամենամեծ նահանգում, ինչպէս նաեւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգների նահանգներում տեղի ունեցած բանաձեւերի արշաւը յաջողութիւններ գրանցեց: Պէտք է ընդունել, որ խնդիրը դեռ դաշնակցային մակարդակի չի հասել, բայց պէտք է բարձրացնել այն, որպէսզի դառնայ իսկապէս օտար պետութիւնների քաղաքականութեան մաս:
Այդ ասպարէզում, սակայն, կան զգալի խոչընդոտներ, եւ այդ խոչընդոտները բխում են մեծ շահերից: Այդ խոչընդոտները կան նոյնիսկ բարեկամ երկրների պարագայում:
Նրանց մտահոգում է այն, որ Արցախի ճանաչումը ներքին բաժանումների պատճառ է դառնալու, նոյնիսկ Քանատայի ու Իրանի պէս երկրների պարագայում բացայայտ այդ մասին խօսելը ներքին ազդակի կարող է վերածուել նրանց համար: Այդ ուղղութեամբ ընդհանուր զգուշաւորութիւնը նկատելի է:
«Ա.».- Այս օրերին քննարկւում է նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան կողմից Արցախի անկախութեան ճանաչման հաւանականութիւնը: Ի՞նչ էք կարծում, որքանո՞վ է դա իրատեսական, եւ նախագծի ընդունման դէպքում ի՞նչ արդիւնքի կը հասնենք արցախեան պահանջատիրութեան հարցում:
Յ. Տ. Խ.- Հայ յեղափոխական դաշնակցութեան համար, բնականաբար, արդէն իսկ իրողութիւն է Արցախի անկախութիւնը, եւ անձնապէս կարծում եմ, որ Հայաստանի ճանաչումը յաւելեալ ազդակ կը լինի այդ ուղղութեամբ: Սակայն, ճիշդ է, որ դա կը ստեղծի լուրջ խոչընդոտներ բանակցային գործընթացում. այդ ժամանակ Ազրպէյճանը կարող է կասեցնել ամէն ինչ եւ Հայաստանն աշխարհին ներկայացնել որպէս բանակցութիւնները շարունակելուն խափանող կողմ: Խաղը կայանում է նրանում, որ քաղաքական գնդակը միշտ փորձում են նետել Հայաստանի դաշտը, եւ այդ ուղղութեամբ է, որ ճանաչման խնդիրը նաեւ կախուած է այդ իրողութիւնից: Հայաստանն անկախութեան ճանաչումը պահում է որպէս վերջին քարտ: Կասկած չկայ, որ Ազրպէյճանի կողմից պատերազմական գործողութիւնների վերսկսման դէպքում արդէն բանակցային գործընթացին վերջ կը դրուի եւ ճանաչումը ինքնաբերաբար կը դառնայ իրողութիւն:
Որպէս ՀՅԴ անդամ, բնականաբար ուզում եմ տեսնել Արցախի միաւորումն ամբողջական Հայաստանին: Հայ ազգն անբաժանելի է: Մենք մէկ ժողովուրդ ենք, մէկ ազգ ենք` աշխարհով սփռուած, բայց նոյն ազգի պատկանելիութեան ամուր զգացումով տոգորուած: