Ա. Ա.
«Ուաշինկթըն Փոսթ»-ի աշխատակից, սէուտցի այլախոհ լրագրող Ժամալ Խաշոկճիի անհետացումը, Պոլսոյ մէջ Սէուտական Արաբիոյ հիւպատոսարանը մուտք գործելէ ետք, երեւութապէս կը թուի ըլլալ սէուտցի ընդդիմադիրներու դէմ Ռիատի իշխանութիւններուն կողմէ շղթայազերծուած հալածանքի մը մէկ արարը, սակայն այս դէպքին խորը կայ Անգարա-Ռիատ արդէն իսկ լարուած յարաբերութիւնները առաւել լարելու միտում մը, որ կրնայ շրջանային երկու պետութիւններուն կապուած արտաքին զարգացումներուն մէջ նոր փուլի մը ազդանշանը ըլլալ:
Խաշոկճի, որ տարիէ մը ի վեր Միացեալ Նահանգներ փոխադրուած էր ձերբակալուելու եւ հալածանքներու ենթարկուելու մտավախութիւններու պատճառով, Ուաշինկթընի մէջ Սէուտական Արաբիոյ դեսպանատան թելադրանքով ճամբորդեց Պոլիս, որպէսզի իր ամուսնալուծման փաստաթուղթերը վաւերացնէ եւ ստանայ նոր ամուսնութիւն կնքելու արտօնութիւն` իր թրքուհի խօսեցեալին հետ:
Պոլսոյ մէջ սէուտական հիւպատոսարան մտնելէ ետք ան բառին ամբողջական իմաստով անհետացած է, որովհետեւ ոչ ոք ունի յստակ պատասխան մը, թէ Խաշոկճին ո՛ւր է: Դուրս եկա՞ծ է հիւպատոսարանէն, թէ՞ ոչ: Եթէ դուրս եկած է, ապա ո՞ր դռնէն: Իսկ ինչո՞ւ մուտքին սպասող խօսեցեալը չէ տեսած Խաշոկճին, որ գիտէր, թէ Խատիժէ Ճենկիզ ակնդէտ կը սպասէր, որ ինք դուրս գայ հիւպատոսարանէն:
Այս հարցումներուն պատասխանները ստանալու համար թրքական իշխանութիւնները կը ջանային ստանալ Ռիատի հաւանութիւնը` հիւպատոսարանը մանրակրկիտ քննութեան ենթարկելու համար, որպէսզի յստակացուի Խաշոկճիի անհետացման խնդիրը:
Այս խնդրին ընդմէջէն կ՛արժէ լուսարձակի տակ բերել Անգարա-Ռիատ յարաբերութիւններուն հոլովոյթը եւ ներկայ իրավիճակը, որպէսզի առաւել յստականայ, թէ Խաշոկճիի անհետացման այս դէպքը, ներքին հաշուեյարդար ըլլալով հանդերձ, կրնա՞յ յարաբերութիւններու առաւել վատթարացման շարժառիթ մը ըլլալ:
Միջին Արեւելքը տագնապալից շրջան մըն է, ուր ցեղային եւ կրօնական բաժանումները քաղաքական կեանքին վրայ իրենց մեծ ազդեցութիւնները ունին: Շրջանին մէջ գերակշիռ են նաեւ աշխարհագրաքաղաքական շահերը, որոնց միջեւ կայ մնայուն բախում: Իբրեւ շրջանային դերակատարներ` միջինարեւելեան հարթակին վրայ Թուրքիա, Իրան եւ Սէուտական Արաբիա յատկապէս կը համարուին շրջանային ուժեր, որոնց միջեւ յարաբերութիւնները չունին մնայուն բնոյթ` սերտ, ջերմ, բարեկամական, թշնամական կամ պաշտօնական, այլ յարափոփոխ բնոյթ ունին` ըստ միջինարեւելեան զարգացումներու, որոնց մէջ յատկապէս վերջին շրջանին գերակշիռ է իրանեան գործօնը:
Այսպէ՛ս, Ռիատ-Թեհրան սուր մրցակցութիւնը` շրջանին ռազմաքաղաքական իրադարձութիւններուն վրայ ազդեցութեան բանեցման իմաստով, Իրաքի եւ Սուրիոյ կացութիւններուն մէջ թէ ընդհանրապէս Եմէնի հակամարտութեան մրցադաշտին մէջ, իրանցիներու եւ սէուտցիներու միջեւ անուղղակի բախումներու տարողութիւնը այնքան ալ չի թուիր վտանգաւոր, որքան` Թուրքիա-Սէուտական Արաբիա մրցակցութիւնը, որովհետեւ այս պարագային ներգործօն դերակատարութիւնը գլխաւորաբար իսլամական աշխարհի առաջնահերթութիւններուն կ՛առնչուի: Նախ, Ռիատ հակազդելով իրանեան վտանգին` աճապարեց վերահաստատելու Միացեալ Նահանգներու հետ իր ռազմավարական գործընկերութիւնը եւ աւելին ալ փորձեց ընել` քայլ մը առնելով դէպի Իսրայէլի հետ մերձեցում: Սակայն սէուտցիք չէին կրնար անտեսել Թուրքիոյ հետ իրենց յարաբերութիւնները, որովհետեւ այն, ինչ որ Ռիատ կը ձեռնարկէ, Անգարա հակառակ ուղղութեան վրայ կը գտնուի` սկսելով Իրանի հետ գործակցութենէն, անցնելով Քաթարի դէմ Ծոցի երկիրներու ամպարկոն մերժելու Անգարայի կեցուածքին, հասնելով Միացեալ Նահանգներու հետ յարաբերութիւններուն, որոնք եթէ Ռիատ-Ուաշինկթըն առանցքին վրայ լարուած չեն, սակայն Թուրքիա-Միացեալ Նահանգներ յարաբերութիւնները կը գտնուին վատագոյն վիճակի մէջ:
Բնականաբար նման կացութեան մէջ շրջանային եւ միջազգային դերակատարներ պիտի ուզէին առաւել սրել Ռիատ-Անգարա ոչ այնքան բարեկամական յարաբերութիւնները, որպէսզի շրջանային այս երկու ուժերուն միջեւ խրամատները առաւել յստականային ու ձեւաւորուէին: Ասիկա միջազգային խաղի մը ծիրին մէջ կարելի է տեղաւորել:
Ասոնք ի մտի ունենալով` թերեւս աւելի յստակ պիտի դառնայ ապագային, թէ ի՛նչ ուղղութիւն պիտի ստանան Խաշոկճիի անհետացման պատճառով քիչ մը աւելի լարուած Ռիատ-Անգարա յարաբերութիւնները: Սակայն մէկ բան ակնյայտ է, որ թուրքերը այս առիթը զուր տեղը պիտի չվատնեն եւ ամէն միջոցի պիտի դիմեն, որպէսզի շեշտեն շրջանային իրենց դերակատարութեան բաղադրիչները, այն իմաստով, որ կը փորձեն ներկայանալ միջազգային ընտանիքին, թէ` կը մերժեն այլախոհներու վրայ ճնշումները, ջատագով են խօսքի ազատութեան եւ կտրականապէս կը մերժեն թրքական հողերու վրայ նման արարք, մանաւանդ եթէ ատոր ետին Սէուտական Արաբիան կը կանգնի: