Ժիւլիեթ Հինտեան-Կիրակոսեանի Թարմ Յիշատակին. Անձնազոհ, Բարեսէր Ու Բազմահմուտ Հայուհին

ՍԻԼՎԱ ԳԱՐԱՎԱՐԴԱՆԵԱՆ

«Իսկական հերոսները մեր մայրերն են»
ՓՈԼ ԿԻՐԱԿՈՍԵԱՆ

«Հիանալի արուեստագիտուհի, մեր ընտանիքի իսկական սիւնն ու մեր հօր ստեղծագործական խորհրդածութեան, զօրակցութեան ու  ներշնչման գլխաւոր աղբիւրն էր մեր մայրը: Ան վերջապէս միացաւ մեր հօր, երկինքի մէջ»:

Վերոնշեալ այս տողերով կը գուժէին Փոլ Կիրակոսեանի ընտանիքի անդամները իրենց մօր` Ժիւլիեթ Հինտեան-Կիրակոսեանի մահը, որ պատահեցաւ քառասուն օրեր առաջ, 24 սեպտեմբերին, յետ կարճատեւ հիւանդութեան:

Ծնողները` բնիկ ատանացիներ, Ժիւլիեթ Հինտեան ծնած է Լիբանանի Պիքֆայա ամառանոցը: Ան եղած է Հինտեան ընտանիքին փոքրագոյն աղջնակը: Անոր մօրեղբայրները եղած են Պոլսոյ երբեմնի Վայվայեան հանրածանօթ իրաւաբանները, որոնք,  սիամանթոներու եւ վարուժաններու կողքին, նոյնպէս զոհ գացած են թուրքի եաթաղանին, Հայոց ցեղասպանութեան ընթացքին:

Փոլ եւ Ժիւլիեթ, անոր արուեստանոցին մէջ, Պուրճ Համուտ, 1950

Սպիտակամորթ դէմքով ու ոսկեգոյն մազերով  յատկանշուող Ժիւլիեթի գեղեցկութիւնը  յատուկ գրաւչութիւն մը ունէր, եւ ան իր հարազատներուն կողմէ ճանչցուած էր որպէս «շէկ աղջիկ» («սարը ղըզ»): Փոքրիկ Ժիւլիեթ կանուխ տարիքէն ցուցաբերած է իր հմտութիւնը` նուագելու, գծելու թէ ասմունքելու մէջ: Ան 12 տարեկանէն արդէն սկսած է գծել ապակիի, թաւիշի, կտաւի թէ կանեվայի վրայ` մատիտով, իւղաներկ ու ջրաներկ գեղանկարներ ստեղծագործելով: Տան կրտսերագոյն աղջնակը ըլլալով` դեռատի Ժիւլիեթ եղած է իր հօր «առանձնաշնորհեալ» եւ նախասիրած զաւակը: Հայրը ճիգ չէ խնայած զարգացնելու անոր բնատուր այդ ձիրքերը եւ անոր նուիրած է մանտոլին մը, որուն վրայ նուագելով, Ժիւլիեթ նաեւ կ՛երգէր` զուարճացնելով իր հարազատներն ու սիրելիները: Ան իր նախնական ուսումը ստացած է Պիքֆայայի ֆրանսացի մայրապետներու վարժարանին մէջ,  ապա յաճախած է «Դարուհի Յակոբեան» վարժարան` լաւապէս տիրապետելով, մայրենիի կողքին, նաեւ արաբերէն եւ ֆրանսերէն լեզուներուն: Մեծարենցի, Պետրոս Դուրեանի եւ անոնց նման գրական տիտաններու սիրահար` դեռատի Ժիւլիեթ մասնակցած է կրթական-մշակութային զանազան ձեռնարկներու, ուր ցուցաբերած է իր ասմունքելու հմտութիւնը` արժանանալով կազմակերպիչ թէ հիւր անձնաւորութիւններու (ինչպէս` Նիկոլ Աղբալեան, Լեւոն Շանթ եւ այլն) բարձր գնահատանքին ու յաճախ` մետալներով պարգեւատրուած:

Փոլ, Ժիւլիեթ եւ Սիլվա, դեկտեմբեր 1990, Դամասկոս

Քաջալերելով իր աղջկան գծելու ձիրքը` հայրը մասնագէտ ուսուցիչներու  յանձնարարած է գծագրութեան յատուկ դասեր տալ Ժիւլիեթին, որ մեծապէս օգտուած է ընտանիքի գրեթէ լրիւ կազմին ներկայութեամբ իրենց տան մէջ կայացած այդ դասընթացքէն… Անոր  անձնական ուսուցիչներէն եղած է նաեւ խոստմնալից երիտասարդ արուեստագէտ Փոլ Կիրակոսեանը: Ապա Ժիւլիեթ գծագրական իր այդ հմտութիւնը կատարելագործած է գեղարուեստի յատուկ հիմնարկի մը մէջ:

Ժիւլիեթի գեղեցկութիւնն ու բազմահմուտ անհատականութիւնը «գրաւած» է մէկէ աւելի երիտասարդներու հետաքրքութիւնը, որոնք եկած էին իր «ձեռքը խնդրելու»: Հայրը նախընտրած է Ժիւլիեթը ամուսնացնել  անոր ձեռքը խնդրողներէն նիւթապէս ամէնէն համեստ փեսացուին` Փոլ Կիրակոսեանին հետ, որովհետեւ ան կը հաւատար, որ Փոլը «խոստմնալից երիտասարդ էր եւ ապագային հանրածանօթ արուեստագէտ պիտի դառնար»:

Հակառակ իր գծելու հմտութեան` նորահարս  Ժիւլիեթ նախընտրած էր «յառաջ մղել» իր արուեստագէտ ամուսինը` Փոլ Կիրակոսեանը` ամէն ձեւով զօրակցելով ու աջակցելով անոր: Առտնին պարտականութեանց կողքին, Ժիւլիեթ ճիգ չէ խնայած ամուսնոյն բնատուր այդ ձիրքը զարգացնելու եւ ստեղծագործութեան նպաստաւոր պայմաններ ստեղծելու տան մէջ` միաժամանակ խրախուսելով ու ներշնչելով զայն որպէս զոհաբերող կին, մայր ու հայուհի: Ան միաժամանակ եղած է մայր, կին, «քարտուղար», օգնական, համակարգող եւ զարկ տուած` անոր յարաբերական ցանցի ընդլայնումին, դառնալով այժմէական հասկացողութեամբ արուեստագէտ Փոլի  նշանաւոր ու պարկեշտ «փի.ար.»-ը (P.R.):

Ան իր հարսանեկան թէ տնային ծածկոցներն ու յարակից զարդեղէնները անձամբ կարած է մելանի վրայ եւ հիւսած` հայկական բնաշխարհի յատուկ ասեղնագործութիւններ: Հեռու` սուրճի դրացիական աւանդական հաւաքներէն, Ժիւլիեթ նախընտրած է իր զաւակները տանիլ  բնութեան գիրկը, եւ մինչ անոնք կը զբօսնէին, ան իր վրձինի նուրբ  զարկերով քողազերծած է  բնութեան գեղեցկութիւնն ու գաղտնիքները:

Ժիւլիեթ Հինտեան-Կիրակոսեանը միութենական անդամ չէ եղած, սակայն ան իր անշշուկ գործունէութեամբ, ի՛ր ոճով  ծառայած է ազգին ու ժողովուրդին` նիւթապէս օգնելով կարիքաւոր ընտանիքներու: Հեռու` շեփորահարութեան թէ ցուցամոլութեան մարմաջէն, ան սաներ կարդացուցած է հայկական վարժարաններու մէջ` նիւթապէս հոգալով անոնց կրթաթոշակը, ինչպէս կը վկայէ ականատես ծանօթ վարդապետ մը: Եղած է բարեսէր եւ յաճախ նիւթապէս նպաստած` զանազան միութիւններու, երբեմն ալ` ստանձնելով «Օրուան նախագահուհի»-ի առաքելութիւնը:

Արուեստի բնատուր ձիրքով ու այլ հմտութիւններով  յատկանշուող, զաւակներու հոգատարութեամբ, առտնին պարտականութեանց կամակատարութեամբ եւ այլ ուշագրաւ զոհողութիւններով ճանչցուած հայուհի մը եղած է Ժիւլիեթ Կիրակոսեանը: Ան իր կարողութիւնները օգտագործած է ի սպաս իր ամուսնոյն ու զաւակներու զարգացման ու յառաջդիմութեան` նախընտրելով  գործել ու ստեղծագործել քուլիսներու ետին, միաժամանակ պահելով  իր անհատականութիւնն ու ստեղծագործական  իւրայատկութիւնները: Երեւոյթ մը, որ հազուադէպ է հայութեան, այլ նաեւ` մարդկութեան մէջ, ուր առանց փոխադարձ ակնկալութեան, ամբողջական նուիրաբերումի եւ պարկեշտ ու հաւատարիմ զոհաբերութեան տիպարներու դարաշրջանը արդէն պատմութեան անցած է:

Ի զուր չէ, որ հանգուցեալ արուեստագէտ Փոլ Կիրակոսեանը, ազդուելով իր հարազատ մօր ու կնոջ` Ժիւլիեթի օրինակէն, հաստատած է, որ` «Մեր իսկական հերոսները մեր մայրերն են»:

Ժիւլիեթ Հինտեան-Կիրակոսեանի եւ իր նման հայուհիներու անունը վառ պիտի մնայ ու յաւերժ նշուի մերօրեայ «Փափկասուն տիկնայք»-ի ոսկեմատեանին մէջ:

Հողը թեթեւ գայ վրադ, սիրելի՛ տիկին Ժիւլիեթ:

————–

Լուսանկարները տրամադրուեցան
«Էմմակոս ֆաունտէյշըն»-ին կողմէ