ՄԱԿԱՐ
Թատերական վերամուտ է Երեւան: Արմենակ անյագութեամբ կը վազէ մէկ թատրոնէն միւսը: Երբեմն կը գնահատէ, երբեմն կը քննադատէ, երբեք անտարբեր չէ: Իրեն յաճախ կ’ըսեմ, որ գրէ այդ բոլորը:
Օփերայի մօտի սրճարաններէն մին նստած էինք չորսով եւ կը դիտէինք անցուդարձը, ինքնաշարժներու անդադրում երթեւեկը եւ մեծ քաղաքներու յատուկ խճողումը, որ երբեմն կը վերածուէր խցանումի:
Արմենակ պատմեց, որ նախորդ օրը Սունդուկեան թատրոնը գացեր է եւ ներկայացման աւարտին շնորհաւորեր է դերասանները.
– Դերասանի մը ըսի, որ այլեւս ձեր պահանջները լսող կ’ըլլայ, Երեւանի քաղաքապետը ձեզմէ է: Խօսակիցս կատակերգակի իր պատրաստաբանութեամբ պատասխանեց. «Ձեզի բան մը ըսեմ. Երեւանը քաղաքապետ մը չշահեցաւ, բայց թատրոնը դերասան մը կորսնցուց»:
– Քաղաքագիտութեան դոկտոր եւ լաւ ճառախօս ըլլալիք մարդ է եղեր դերասանդ,- ըսի Արմենակին:
– Ճիշդ ես, Մակա՛ր: Ան տասը բառով տիրող իրավիճակի պատկերացումը տուաւ: Հեռատեսիլի լրագրողները, աժեմ-չաժեմի կարծիքը առնելու փոխարէն, երբեմն այս կարգի իմաստուններուն ձայն պէտք է տան: Հանրային կարծիքը աւելի կը լուսաբանուի, քանի որ երկարապատում վիճարկումները կարծես ձուկը ջուրին մէջ խեղդելու աճպարարութիւն են:
– Հիմա որ այս իմաստութիւնը լսեցիր, ի՞նչ պիտի ընես, որպէսզի ան լսուի խանդավառներէն եւ յուսախաբներէն:
Արմենակ դառնալով դէպի Էլպիսը եւ Մակարուհին` ըսաւ.
– Տեսէ՛ք` ի՛նչ կ’ըսէ Մակարը: Ինչպէ՞ս պիտի լսուի դերասանին դառն իմաստութիւնը: Պարզ չէ՞, որ դուն ես գրոց-բրոցը եւ պէտք է գրես ովկիանոսի այս կողմի եւ այն կողմի թերթերուն, որպէսզի գէթ անոնց նուազող-նուազած ընթերցող ծափ սիրող հայրենասէրները իմանան:
– Բայց ի՞նչ պիտի ըսեմ: Ողբա՞մ քաղաքամայր Երեւանը, թէ՞ ողբամ որբացած հայ թատրոնը:
– Գրէ՛, գրէ՛, որ որբացման վարժուած ենք, գրէ՛, որ սափրիչը պէտք չէ ատամնաբուժ ըլլայ, պատմութիւն չգիտցողը` նախարար, տգէտ փառատենչիկին խօսափող չներկայացնեն, եւ` այդպէս բաներ: Չմոռնաս ըսելու, որ խօսքդ կը վերաբերի նաեւ սփիւռքին:
Շուարած էի: Գրեցի` յուսալով, որ բանիմաց եւ սրտցաւ ընթերցողը կ’ամբողջացնէ: Եթէ կարդայ…
Ամէն հայ, Հայաստան եւ սփիւռքներ, Կեդրոնականցի չէ, որ հետաքրքրուի, տեսնէ…
Եւ հայը հայ է, Երեւան թէ Հոնոլուլու կամ Քամչաթքա: Կը սիրէ ջոջ ըլլալ եւ իր շուրջ ունենալ ջոջ ըլլալու երազ ունեցող մանկլաւիկներ:
Քանի որ այլեւս չենք կարդար առակագիր-բանաստեղծ Լա Ֆոնթենի իմաստուն տողերը, որպէս լրացում` էջ մը թարգմանեցի եւ կը կցեմ: Ֆրանսացին կ’ըսէ` «հասկցողին բարեւ»:
Գորտը, Որ Ուզած Է Ըլլալ
Նոյնքան Խոշոր Ինչպէս Եզը
Գորտ մը տեսաւ Եզ մը,
Որ իրեն թուեցաւ տպաւորիչ մեծ.
Ինք որ իր եղածով հազիւ մեծ էր ձուի մը չափ,
Նախանձով կը տարածուի, կ’ուռի, կը ճգնի
Խոշորութեամբ հաւասարելու համար կենդանիին:
Ըսելով. «Լաւ նայեցէ՛ք, քոյրե՛րս,
Բա՞ւ է, ըսէ՛ք ինծի, դեռ չհասա՞յ»:
– Օ՜, ոչ: – Ուրեմն ահաւասիկ հիմա՞: Բնաւ : – Հիմա՞:
– Երբեք չէք մօտենար»: Խեղճուկը փքուեցաւ
Ուռեցաւ այնքան, որ պայթեցաւ:
Աշխարհ լեցուն է մարդոցմով, որոնք բնաւ իմաստուն չեն:
Ամէն քաղքենի կ’ուզէ կառուցել` ինչպէս մեծ Իշխանները,
Ամէն պզտիկ իշխան դեսպաններ ունի,
Ամէն մարքիզ կ’ուզէ ունենալ մանկլաւիկներ:
30 սեպտեմբեր 2018, Երեւան