ԹԱՄԱՐ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ
Արուեստագիտութեան դոկտոր
Օրերս լոյս տեսաւ ճանաչուած գեղանկարչուհի Նանոր Հաճեանի նորաստեղծ ժողովածուն: Նանոր Հաճեանի անունը քաջածանօթ է Լիբանանի հայութեանը` թէ՛ Պէյրութի եւ թէ՛ Այնճարում իր ունեցած բազում ցուցահանդէսներից (ընդհանրական եւ անհատական): Նաեւ` որպէս հայ մշակոյթի եւ աստուածաբանութեան հանդէպ յատուկ պաշտամունք ու մեծարանք ունեցած մտաւորականի: Հարուստ է իր ստեղծագործական կենսագրութիւնը: Տակաւին հինգ տարեկանին արդէն գծագրող Նանորը իր ուսումը ստացած է Եղիշէ Մանուկեան ու Լեւոն Սոֆիա Յակոբեան ազգային վարժարաններում: Յաճախած է Համազգայինի «Թորոս Ռոսլին» կերպարուեստի ակադեմիան եւ երկու տարի անձնական դասընթացքներ ստացած է Վանի Ղուկասեանի մօտ: Այս ուսումնական ընթացքը երիտասարդ արուեստասէր աղջկայ մէջ սերմանելով կարեւոր կրթական, մասնագիտական գիտելիքներ` նաեւ նպաստել է իր ներաշխարհի հոգեւոր, մտային, խոհավերլուծական զարգացման: Ի սկզբանէ Նանորի մէջ հիմք դրած ու հետագայում հիմնական դարձած նիւթերն էին` Աստուած, բնութիւնը, մարդ-արարածը: Հարուստ հոգեւոր եւ մշակութային աշխարհ, որը տարիների ընթացքում ստացաւ իր բարձրամակարդակ եւ իւրօրինակ զարգացումն ու արտայայտումը Նանորի վրձնի ներքոյ: Յիշատակելի է, որ 1997-ին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսարանին մէջ ունեցած իր անհատական ցուցահանդէսի առիթով Արամ Ա. կաթողիկոսը գրել է. «Բարձրօրէն կը գնահատենք արուեստագիտուհի Նանորը իր աշխատանքին համար, որ իւրայատուկ նկարագիր ունի կրօնական իր բնոյթով: Կը թելադրենք, որ շարունակես նոյն այն ճամբան, մանաւանդ` այս ժամանակներուն, երբ այնքան խաթարուած են հոգեւոր եւ մշակութային արժէքները»: Ու իրապէս, ի վերուստ իրեն տրուած տաղանդի շնորհիւ, Նանորը շարունակեց եւ մինչ օրս շարունակում է իր գեղանկարչական առաքելութիւնը` դրանով զգալիօրէն հարստացնելով իր շրջապատը, մշակութասէր հանրութիւնը:
Դա մեծ դրական, բարոյական նշանակութիւն ունի, քանզի երիցս ճշմարտացի են Արամ Ա. կաթողիկոսի խօսքերը` մեր այս օրերում նահանջող հոգեւոր եւ մշակութային արժէքների մասին: Ուրախալի է եւ արդարացի, որ Նանոր Հաճեանի գեղանկարներն իր առաջին իսկ ցուցադրումներից արժանացել են բարձր գնահատանքի եւ ոգեշնչել են նրան գեղանկարչական կտաւն ու վրձինը դարձնել իր ողջ կեանքի անբաժան ուղեկիցներ: Ուշագրաւ է, որ Նանորի արդէն իսկ մանկապարտէզային գեղանկարներ, համբաւ ունեցան: Նրանցից մի քանիսը վաճառուեցին Անթիլիասի կաթողիկոսարանի Մարտիկեան մանկապարտէզի Ծաղիկ դասարանի հանդէսի առիթով տեղի ունեցած ցուցահանդէսի ժամանակ:
Մեծարանքի արժանացան նաեւ տարիներ յետոյ Եղիշէ Մանուկեան վարժարանի դարձեալ աշակերտական ցուցահանդէսին ներկայացուած Նանորի գեղանկարները: Մշակութասէր եւ գեղանկարչական բարձր արժէքը գնահատող հանրութեան յիշողութեան մէջ մշտապէս վառ մնացին տպաւորութիւնները, որ վայելեցին Նանոր Հաճեանի հաւաքական եւ մասնաւորապէս ուշագրաւ անհատական ցուցահանդէսներին: Դրանց թւում` «Prelude» խորագրով Galerie Samatra-ի մէջ (Պէյրութ, 1992թ.) Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսարանին մէջ (Անթիլիաս, 1997թ.) «Գալուստ Կիւլպէնկեան» սրահին մէջ (Այնճար, 2007 թ.), Հայ կաթողիկէ Ս. Խաչ եկեղեցւոյ մէջ (Պէյրութ, 2013թ.), «Գալուստ Կիւլպէնկեան» սրահին մէջ (Այնճար, 2015թ.), Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսարանի «Կիլիկիա» թանգարանի սրահին մէջ (Անթիլիաս, 2017թ.):
Ցուցահանդէսներից մէկի առիթով բարձրաճաշակ մշակութասէր մտաւորական Եսայի Հաւաթեանը գրել է. «Զգալի աշխատասիրութիւն մը եւ ճաշակ մը, որ վեր կը բարձրանայ առօրեայ կեանքէն եւ կը տեղաւորուի պաստառին վրայ` դառնալով յաւերժական վայրկեան մը` փրցուած մեր ժամանակէն: Նկարներ` քով քովի, իրարմէ տարբերող, սակայն` ներքին նոյնութեան ապացոյցը յայտնող այլազան գործեր»: Ներքին նոյնութի՜ւն… ասես` Եսայի Հաւաթեանի այս խորիմաստ խօսքերի շարունակութիւնն ու յաւելումն է Նանոր Հաճեանի հետաքրքրական, խոհափիլիսոփայական երանգ ու ներիմաստ ունեցող խոստովանութիւնը.
«Գեղանկարիչը, բանաստեղծի նման, կրնայ իր միտքերը փոխանցել ժողովուրդին, մանաւանդ եթէ այդ արուեստի գործը յիշատակներուն եւ յուշերուն վերածնունդ կու տայ: Գեղանկարիչը` բանաստեղծի նման…»: Նանոր Հաճեանի այս ճշմարիտ, իմաստուն մտքի վառ ապացոյցն է վերը յիշատակած իր նորատիպ ժողովածուն` «Հաւատով խոստովանիմ. Սբ. Ներսէս Շնորհալի» խորագրով: «Հաւատով խոստովանիմ»-ը, ինչպէս գրուած է գրքի նախաբանում, «կը համարուի ամէնօրեայ աղօթքի մի սքանչելի ստեղծագործութիւն: 24 տուներէն իւրաքանչիւրը կը վերագրուի օրուան իւրաքանչիւր ժամին եւ գրուած է պարզ, բայց միաժամանակ խորաթափանց հոգիով»: Եւ այս գեղեցիկ աստուածապաշտ իրականութիւնը մղեց գեղանկարչուհի Նանոր Հաճեանին` ստեղծել բացառիկ, նմանը չունեցող ժողովածու: Նանորը ծանօթ լինելով լայն հանրութեանը` որպէս սրբանկարիչ, հայոց պատմութեան, մշակոյթի, ազգային կեանքի տարբեր արժէքաւոր երեւոյթների գեղանկարչուհի, այս հատորում ներկայացաւ իր տաղանդի նոր դրսեւորմամբ: Այստեղ զետեղուած են իր կտաւների 24 լուսանկարները, որոնցից իւրաքանչիւրը իր իմաստային, գեղագիտական, տեսլական առումներով, վառ կերպով արտայայտում եւ պատկերում են «Հաւատով խոստովանիմ» աղօթագրքի բոլոր 24 տուները: Արդարացի է նշել, որ նման երեւոյթը իրապէս բացառիկ է, նման օրինակը չունեցող եւ շատ իւրօրինակ: Մեծ խոհափիլիսոփայական, աստուածային, մարդկային ըմբռնումով, հոգու եւ մտքի մէջ վերապրելով, զգալով Ներսէս Շնորհալիի տուեալ աղօթագրքի ամէն մի հատուածը` Նանոր Հաճեանը արհեստավարժ գեղանկարչական մակարդակով գծային, գունային, ձեւականացուածքային բարի ոճով պատկերել է դրանցից իւրաքանչիւրը: Ներսէս Շնորհալիի ամէն աղօթքի իւրաքանչիւր տողն ու բառը նրբօրէն գունաւորելով Նանորի վրձնի ներքոյ` ձեռք են բերել գեղատեսիլ, իւրայատուկ իմաստ, առաւել ցայտուն եւ պատկերաւոր դարձնելով դրանց ասելիքի իմաստը: Այս ամէնով Ներսէս Շնորհալիի գրածը հարստացաւ ու նորովի երանգ ստացաւ: Տուեալ ժողովածուի միւս կարեւոր բացառիկութիւնը կայանում է նրանում, որ Նանոր Հաճեանի մտայղացմամբ այն հրատարակուած է երեք լեզուներով` հայերէն, անգլերէն, արաբերէն: Նոյնպէս, նոր երեւոյթ այս ոլորտում, որն անշուշտ` ի հպարտութիւն մեր ազգին, առաւել ճանաչմանը այլ ազգերի կողմից:
… Այսպէս յաւերժում է հայ աստուածաբանութեան մեծագոյն Շնորհալին` մարդուն պատգամած առաքելութիւնը` հաւատով խոսովանելը: Եւ` ապրել այ խոստովանութեան անկեղծ հաւատքով: Ուրեմն բարի եկաւ աշխարհ այս գիրքը եւ բարի վայելում` թէ՛ աղօթքները եւ թէ՛ դրանց նրբագեղ գեղանկարչական մարմնաւորումը վերապրող ընթերցողին:
Երեւան-Պէյրութ