ՎԱՉԷ ԲՐՈՒՏԵԱՆ
Սուրիոյ դէմ շղթայազերծուած պատերազմը ահաւասիկ կը թեւակոխէ իր հինգերորդ տարին:
Արեւմուտքը (տարածաշրջանային իր մանր-մունր դաշնակիցներով) բնականաբար այս պատերազմը կը սիրէ կոչել «քաղաքացիական», «յարանուանական» եւ այլ բնութագրումներով, որոնք բաւական հեռու են ճշմարտութենէն: Անշուշտ մտածուած է բառերու ընտրութիւնը, որպէսզի բուն մեղսակիցները կարելի ըլլայ ծածուկ պահել: Սակայն… ինչպէս Րաֆֆիի հերոսներէն Մուրատը կ՛ըսէ` «Կոթն երկար է անիրաւին, չի պարտկւում մէջ տոպրակին»:
Սակայն… No problem!, «հարց» չկայ, Արեւմուտքի Քաւոր Պետրոսները յամառօրէն կը փորձեն կացինը «պարտկել» տոպրակին մէջ:
Այս օրերուն Եւրոպայի մէջ դարձեալ սրած է մթնոլորտը գաղթականներուն դէմ: Ֆինլանտա նոր յայտարարեց, թէ պիտի արտաքսէ 20 հազար ապօրինի գաղթական: «Մեծն» Բրիտանիա իր դուռերը (եւ աչքերը) յամառօրէն փակած է մարդկային այս ընդհանուր ողբերգութեան դիմաց: Գերմանիոյ վարչապետ տիկին Մերքել սկսած է ջուր խառնելու իր սկզբնական «բարեացակամութեան» գինիին մէջ: Ամբողջ Եւրոպայի մէջ ստեղծուած է այնպիսի մթնոլորտ մը, ուր արաբի դիմագիծ ունեցողի մը նկատմամբ ամբոխային հակակրանքի մթնոլորտ կը հրահրուի ծայրայեղ աջակողմեան հոսանքներու կողմէ:
Ներկայ դրութեամբ, փոքրիկ ու տնտեսապէս ոչ նախանձելի վիճակի մէջ գտնուող Լիբանանի մէջ ապաստանած են աւելի քան 1,3 միլիոն սուրիացիներ, որոնք տեղահանուած են իրենց գիւղերէն ու քաղաքներէն, իրենց երբեմնի խաղաղ շէներէն: Աւելորդ է ըսել, որ Լիբանանի տնտեսական կարողութիւնները «քիչ մը» նուազ են Գերմանիոյ կամ Ֆինլանտայի ունեցածէն…
Միւս կողմէ, Արեւմուտքի տարածաշրջանային «փոքր դաշնակից» Յորդանանի մէջ ապաստան գտած են 600 հազար սուրիացի գաղթականներ: Յորդանանի Ապտալլա թագաւորը տակաւին վերջերս օժանդակութեան խնդրանք-կոչ մը ուղղեց Արեւմուտքին` ըսելով, որ` «Յորդանան միշտ թիկունք կանգնած է Արեւմուտքին, եւ հիմա ժամանակն է, որ Արեւմուտքը գործնապէս զօրակցութիւն ցուցաբերէ» գաղթականներու խնամքի հարցով:
Արեւմտեան տպագիր թէ եթերային մամուլին մէջ, վարչապետներ, նախագահներ, նախարարներ, «մասնագէտներ», յօդուածներու եւ հարցազրոյցներու ընդմէջէն, օրն ի բուն կը խօսին ապօրինի գաղթականներու հոսքին մասին, միշտ պարելով մէկ ու միակ հարցադրումի մը շուրջ` «Գաղթականները կարելի՞ է համարկել եւրոպական ընկերութենէն ներս», այո-ոչի սեւ ու ճերմակ պատկեր մը ստեղծելով: Կը քննուին թիւեր, կարելիութիւններ, թէ` այս ապօրինի գաղթականներուն ո՞ր տոկոսը ուսեալ է կամ մասնագիտութեան տէր, որպէսզի այդ տարրը կարելի ըլլայ «համարկել» (այսինքն… աժան աշխատավարձով աշխատցնել. մաքուր հայերէնով` շահագործել) Արեւմուտքի այս կամ այն երկրին մէջ: Բնականաբար` միշտ մեկնելով մարդասիրական վեհագո՜յն սկզբունքներէ…
Սուրիոյ հարցով Արեւմուտքին հակադրուած ռուսական «Russia Today» հեռատեսիլէն ելոյթ ունեցող «մասնագէտներէն» միայն մէկ-երկու հոգի, արեւմտեան այս տեսակէտի ծիրէն դուրս ելլելով, մատը դրին վէրքին վրայ:
Բոլորն ալ, ժողովրդային լեզուով, մեծ էշը ախոռը մոռցած են:
Ոչ ոք ունի յանդգնութիւնը ընդգծելու, որ երբ Լիպիոյ, Իրաքի, Սուրիոյ, Աֆղանիստանի կամ այլ երկիրներու բնական հարստութիւնները կողոպտելու նպատակով անոնց դէմ պատերազմներ կը շղթայազերծուին, «ըմբոստութիւններ» կը հրահրուին կամ վարչակարգեր վար կ՛առնուին (ատոնց հետ քանդելով ամբողջ պետական համակարգեր` իրենց համապատասխան ենթակառոյցներով), երբ այս երկիրները քարուքանդ կ՛ըլլան` պատճառ դառնալով, որ անոնց բնակչութիւնը գաղթական դառնայ, հետեւանքներէն մէկը կ՛ըլլայ այն, որ միլիոնաւորներ յուսահատ փորձեր կատարեն իրենց համար ապահով երդիք, բարօր կեանք փնտռելու:
Տարբեր խօսքով, Արեւմուտքի մէջ ոչ մէկ պետական պատասխանատու անձնաւորութիւն (կամ պալատական երգիչներու վերածուած լրագրողներ) կ՛ուզէ ընդունիլ, թէ Եւրոպան անելի մատնած գաղթականական այս ողբերգութիւնը հետեւանք է իրենց շահամոլ քաղաքականութեան` նոյն այդ երկիրներուն նկատմամբ: Ոչ ոք կ՛ուզէ խօսիլ տագնապի արմատական լուծումին մասին` վերատեսութեան ենթարկել Արեւմուտքի արտաքին քաղաքականութիւնը:
Եւ որպէսզի այս յօդուածագիրը եւս մեծ էշը ախոռին մէջ չմոռնայ, կայ Թուրքիոյ պարագան: Թուրքիան բացայայտօրէն եւ ուղղակիօրէն մեղսակից է Լիպիոյ եւ Սուրիոյ մէջ արձանագրուող այս ողբերգութիւններուն: Այս մասին եւս քար լռութիւն կը տիրէ Արեւմուտքի մէջ` պետական թէ մամուլի մակարդակով:
Առաւել, անդին կայ շատ կարեւոր հարցական մը. գաղթականներու դէպի Եւրոպա հոսքը սկսաւ անցնող տարուան աշնան: Այս գաղթականները ծովու ճամբով նախ Յունաստան կը հասնէին, ու այնտեղէն` Եւրոպական Միութեան այլ երկիրներ: Հարիւր հազարաւոր գաղթականներ ինչպէ՞ս «յանկարծ» որոշեցին նաւակներով կամ մակոյկներով յունական կղզիներ հասնիլ: Իսկ այդ մակոյկները կամ նաւակները կրնայի՞ն թրքական նաւահանգիստներէն ճամբայ ելլել առանց թրքական իշխանութիւններու հաւանութեան, արտօնութեան եւ կամ քաջալերանքին: Իր սահմաններուն աչալուրջ հսկող Թուրքիան (որ ունի կարողութիւնը 17 երկվայրկեան իր օդային տարածքը խախտած ռուսական օդանաւ մը վար առնելու), բնականաբար կրնար արգելք, պատնէշ հանդիսանալ գաղթականներու դէպի Եւրոպա հոսքին (ինչպէս կ՛ընէր արդէն մինչեւ անցնող աշնան սկիզբը): Բայց չըրաւ: Ըրաւ հակառակը, առաւելաբար սուրիացի գաղթականներէ բաղկացած ցունամի-ալիք կազմակերպելով դէպի Եւրոպա, զայն մատնելով անելի, միաժամանակ վայելելով «ՕԹԱՆ-ի մեր հաւատարիմ դաշնակից» փաղաքշանքները ու իբրեւ «գրպանի ծախս»` 3 միլիառ տոլար Եւրոպական Միութենէն: «Պախշիշ»:
Մեր յօդուածներուն մէջ բազմիցս կրկնած ենք ու անգամ մը եւս կը կրկնենք. մեր դիտարկումները չեն հիմնուած այս կամ երկրին, կամ վարչակարգին նկատմամբ համակրանքէ կամ հակակրանքէ: Մենք պարզապէս հանրայայտ փաստեր կամ իրողութիւններ կը փորձենք ընդգծել:
Հայութեան ու Հայաստանի շահերուն համար կարեւոր է աչալուրջ կերպով հետեւիլ Թուրքիոյ դերակատարութեան, որպէսզի վերջը չկրկնենք վաղամեռիկ Պետրոս Դուրեանի տողերը` «Ոչ ոք ըսաւ` հէգ տղայ, արդեօք ինչո՞ւ կը մխայ»…:
«Տղայ» բառը փոխարինեցէք քանդուող երկիրներու անուններով եւ այն ատեն կացութիւնը աւելի լաւ կրնաք ըմբռնել:
4 փետրուար 2016