Ինչպէս քաղաքական արտաքին զարգացումները, նոյնպէս ալ Սուրիոյ մէջ արձանագրուող զինուորական թէ պետական իրագործումները սուրիական պատերազմի վարագոյրին փակման ազդանշանը կու տան:
Հայ համայնքը վեց տարի շարունակ ապրեցաւ այնպիսի պահեր, ունեցաւ այնպիսի պատասխանատու մօտեցումներ, որոնք ոչ միայն իր ապահովութիւնը պիտի երաշխաւորէին, այլ իր դիմագիծը պիտի ճշդէին, իր մօտեցումները պիտի ամրագրէին պատմութեան էջերուն վրայ ու Սուրիոյ մէջ իր շարունակուող գոյերթը պիտի իմաստաւորէին:
Պատերազմին պատճառով արձանագրուած կորուստներէն, նահատակներէն, նիւթական վնասներէն անդին` հայ համայնքը ունեցաւ մաքառումի պատմութիւն մը, պատմութիւն մը` որոտումի, բայց նաեւ` դիմադրողականութեան, որմէ դուրս եկաւ հպարտութեամբ` աւելի մեծ վստահութիւն ձեռք բերելով իր դերին ու իր խաղաղարար ու շինարար ներկայութեան հանդէպ:
Այս վստահութեան ձեռքբերումը դիւրին չեղաւ, բնականաբար: Լուռ պայքարի, տառապանքի, գաղթի, զրկանքի յորձանուտին մէջ կանգուն ու զուսպ մնալուն շնորհիւ եղաւ, անկասկած:
Պատերազմին մէջ ապրելով, ուս-ուսի տալով, մէկը միւսէն ուժ առնելով, գաղութի մը զաւակները կենաց մահու անխօս կռիւ մղեցին` երբեմն յուսահատելով, երբեմն յոգնելով, բայց միշտ երիտասարդ մեր հերոսներուն, կամաւոր մեր ծառայողներուն անկոտրում կամքով ներշնչուելով ու այդ ներշնչումը համբերութեան վերածած` խաղաղութեան արեւին սպասելով:
Ո՞վ պահ մը չլքեց իր տունը, ո՞վ չկորսնցուց հարազատ մը, ո՞վ իր հոգւոյն մէջ չզգաց կարօտին ցաւը, անորոշ կեանքին մրմուռը, անարեւ ապագային խաւարը: Անկախ այս բոլորէն, սակայն, ո՞վ չփորձեց վեր բարձրանալ իր ցաւերէն, կառչիլ յոյսին ու հաւատալ մարդ արարածին անպարտելի կամքին:
Ու այս բոլոր ելեւէջները պատմութիւն մը հիւսեցին, պատմութիւն մը Ցեղասպանութենէն երկրորդ անգամ վերապրած ու յառնած գաղութի մը, որ իր համեստ պայմաններով, սակայն աւելի ուժեղացած, ամէն սպառնալիք ու վտանգ մէկդի շպրտելով աւելի ամրացած թօթափեց պատերազմին հետքը եւ լծուեցաւ ինքզինք վերակերտելու պատասխանատու աշխատանքին:
Սուրիահայութիւնը նորոգուած դիմագիծով կը ներկայանայ այսօր համայն հայութեան, աւելի վճռական, աւելի նպատակասլաց, որովհետեւ մահը տեսաւ, բայց յաղթեց անոր:
Մաքառումի այս պատմութիւնը պէտք է գրուի իր բոլոր նուրբ անցքերով, իր մութ, թէ լուսաւոր բոլոր էջերով:
Պէտք է գրուի` անմահացնելու մեր նահատակներուն յիշատակը: Պէտք է գրուի` լոյսին բերելու սուրիահայ համայնքին փորձառութիւնը: Պէտք է գրուի, վերջապէս, տողերուն ընդմէջէն բացայայտելու սուրիահայութեան դիմադրողականութեան գաղտնիքը: