ՍԵԴՕ ՊՈՅԱՃԵԱՆ
Շնորհիւ Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբի (ԱՀԴՅ) հետեւողական եւ ժրաջան աշխատանքներուն` Ամերիկահայութիւնը քաղաքական կարեւոր նուաճում մը արձանագրեց նոյեմբեր 6-ին, երբ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Ինտիանա նահանգը պաշտօնապէս ճանչցաւ Հայոց ցեղասպանութիւնը:
Այս առիթով, Ինտիանայի նահանգապետ Էրիք Հոլքոմը յատուկ հռչակագրով մը հաստատեց մէկ ու կէս միլիոն հայերու, ինչպէս նաեւ աւելի քան մէկ միլիոն յոյներու, ասորիներու եւ սիրիանիներու դէմ օսմանեան Թուրքիոյ կողմէ գործադրուած ցեղասպանութեան փաստը:
Միաժամանակ, հռչակագիրը շեշտեց Հայոց ցեղասպանութեան, ինչպէս նաեւ այլ ցեղասպանութեանց ճանաչումը, մշտական յիշեցումը եւ ուսուցումը, որպէսզի կարելի ըլլայ պաշտպանել պատմական յիշողութիւնը եւ կանխարգիլել ատելութեան ու բռնակալութեան ոճրարարքներու կրկնութիւնը: Առ այդ, մեկնակէտ ունենալով այս առաջադրանքները, նահանգապետ Հոլքոմը նոյեմբեր 6-12-ի շաբաթը հռչակեց «Հայաստանի իրազեկման շաբաթ»:
Հայասպանութիւնը ընդունող Ինտիանա նահանգի այս հռչակագիրը, իր ձեւով եւ բովանդակութեամբ, սոսկ ճանաչման յայտարարութեան մը սահմաններէն անդին կ՛երթայ: Հռչակագիրը նաեւ քաղաքական եւ իրաւական դիրքորոշում մըն է` ընդգծելու որ Հայոց ցեղասպանութիւնը միայն պատմական արարք մը չէ, որ բաւարարուինք միայն ճանաչումով, հաստատումով եւ յիշեցումով: Հայութեան դէմ պետական մակարդակով ծրագրուած եւ պետական միջոցներով կիրարկուած հաւաքական սպանդը ոճրային արարք մըն է, որուն վախճանական լուծումը կ՛ըլլայ արդարութեան գործադրումով:
Նահանգապետ Հոլքոմ այս կէտը հատու կերպով շեշտեց` ընդգծելով, որ մեր արդի դարաշրջանի ցեղասպանական այս արարքը «տակաւին կը պահանջէ արդարութիւն»: Այս իմաստով, հռչակագիրը նաեւ կոչ է արդարութեան պահանջի եւ արդարութեան հետապնդման` ի խնդիր հայութեան եւ այլ փոքրամասնութիւններու դէմ օսմանեան Թուրքիոյ գործադրած ոճրային արարքին:
Ինտիանա նահանգին կողմէ առաջադրուած արդարութեան այս պահանջը համահունչ եւ հարազատ է Միացեալ Նահանգներու Ցեղասպանութիւն ոճիրի վերաբերող օրէնքի թէ՛ տառին եւ թէ՛ ոգիին: Այս օրէնքը ամբողջութեամբ որդեգրումն է Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան (ՄԱԿ) Ցեղասպանութեան ուխտին, որ օսմանեան Թուրքիոյ կողմէ հայութեան դէմ կատարուած հաւաքական սպանդը կը համարէ ցեղասպանութիւն: Իբրեւ միջազգային դաշնագիր` Միացեալ Նահանգներու ծերակոյտը 1986-ին վաւերացուց եւ որդեգրեց ՄԱԿ-ի Ցեղասպանութեան ուխտը: Ապա, երկու տարի ետք, 1988-ին, ծերակոյտը ընդունեց Ցեղասպանութեան ուխտի գործադրման օրէնքը:
Այսպիսով, 1988-էն ի վեր Ցեղասպանութեան Ուխտը անբաժան մասն է Միացեալ Նահանգներու հիմնական օրէնքին, որով ցեղասպանական որեւէ արարք պէտք է ենթակայ ըլլայ պահանջուած արդարութեան, այսինքն` դատապարտման եւ հատուցման: Հայոց ցեղասպանութեան Ինտիանա նահանգի առնչութեամբ յայտարարած արդարութեան պահանջի քաղաքական եւ իրաւական հիմնաւորումները կը բխին Միացեալ Նահանգներու հիմնական օրէնքէն:
Այս իմաստով յատուկ արժէք եւ կարեւորութիւն կը ներկայացնէ նահանգապետ Հոլքոմի Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանչցող եւ հաստատող հռչակագիրը: Հոս կը կայանայ նաեւ ամերիկահայութեան այս առիթով արձանագրած քաղաքական նուաճումը:
Ճիշդ է` Ինտիանա նահանգը այսօր կը հանդիսանայ Միացեալ Նահանգներու 50 նահանգներէն 48-րդը, որ պաշտօնապէս կ՛ընդունի հայասպանութեան փաստը: Կը մնան երկու նահանգներ` Ալապամա եւ Միսիսիփի, որոնք ցարդ չեն որդեգրած Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանչցող նահանգային որոշումներ: ԱՀԴՅ-ի առաջնորդութեամբ եւ ամերիկահայութեան յաւելեալ աշխատանքով այդ նահանգները եւս պէտք է միանան ցեղասպանութեան ճանաչման արշաւին: Արշաւ մը, որ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումին միասնականութիւն պիտի բերէ Միացեալ Նահանգներու տարածքին:
Այսուհանդերձ, Ցեղասպանութեան ճանաչումը ամերիկահայութեան եւ յատկապէս Հայ դատի աշխատանքներուն կիզակէտն ու թիրախը չէ եղած եւ չէ: Ասիկա փուլ մըն է այն ընդհանուր քաղաքական աշխատանքին, որուն ռազմավարական նպատակը կը կայանայ արդարութեան պահանջի եւ անկէ բխող հատուցման մէջ:
Ինտիանա նահանգը, նահանգապետ Հոլքոմ եւ նահանգային ղեկավարութիւնը խիզախեցան Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումը կատարելով` շեշտը դնել արդարութեան պահանջին վրայ: Ամերիկահայութեան կը մնայ շարունակել եւ աւելի ընդլայնել այն ուղին, որ այսօր մեզի կը ներկայանայ Ինտիանա նահանգի օրինակով:
Լոս Անճելըս,
6 նոյեմբեր 2017