ԳՐԻՇԱ ԲԱԼԱՍԱՆԵԱՆ
Կանուխ առաւօտեան կ՛երթանք Արարատի մարզի Քաղցրաշէն համայնք: Գիւղացին դաշտին մէջ կ՛աշխատի մինչեւ արեւին շիկանալը: Պէտք էր հասնէինք գիւղացիին հետ զրուցելու իր իսկ հողամասին մէջ: Վարորդը կը նկատէ, որ պարտէզին մէջ մարդիկ կ’աշխատին: Կը քալենք անոնց ուղղութեամբ: Քանի մը տղամարդ դոյլերով դեղձ կը տեղափոխէին եւ կը լեցնէին ծառերէն մէկուն տակ փռուած սաւանին վրայ, իսկ երիտասարդ կին մը դեղձերը կը զատէր ու կը դասաւորէր սնտուկներու մէջ:
Բոլորը կը խօսէին, կը կատակէին, իսկ դեղձ դասաւորող կինը լուռ իր գործը կ՛ընէր: Մօտեցայ անոր եւ հարցուցի, թէ ինչո՛ւ չի մասնակցիր ընդհանուր խօսակցութեան: Ան հազիւ լսելի ձայնով պատասխանեց. «Ես աշխատող եմ»:
Լուսինէ Յարութիւնեանը 31 տարեկան է: Ծնած եւ մեծցած է Երեւանի մէջ, բայց քանի մը տարի առաջ մօր եւ ընտանիքի անդամներուն հետ տեղափոխուած ու բնակութիւն հաստատած է Քաղցրաշէն գիւղին մէջ: Կը բնակին այդ հողատարածքին վրայ տեղադրուած տնակին մէջ, սակայն տարիներու ընթացքին կամաց-կամաց տուն կառուցած են եւ յառաջիկային այլեւս քարէ պատերով տան մէջ պիտի ապրին:
Ամուսինին մահէն ետք Լուսինէն պէտք էր խնամէր իր դուստրը` 6 տարեկան Մարինան, հետեւաբար որոշած է աշխատիլ գիւղին մէջ: Ան պատմեց, որ սկզբնական շրջանին իրեն համար շատ դժուար եղած է, քանի որ հողին ու գիւղատնտեսութեան հետ երբեք կապ չէ ունեցած: Աստիճանաբար ընտելացած է գիւղի կեանքին եւ այսօր արդէն դարձած է անոնցմէ մէկը:
Բերքի շրջանին Լուսինէն գիւղին մէջ բանւորութեամբ կը զբաղի: Գարնան սկիզբը օրական վարձատրութեամբ խաղողի ողկոյզները լարերուն կը կախէ, իսկ երբ բերքի եղանակը կու գայ, գիւղացիներու այգիներուն պտուղները կը դասաւորէ ու կը տեղադրէ սնտուկներու մէջ`այդ աշխատանքին համար օրական 5000 դրամ վարձատրութեամբ:
Ան պատմեց նաեւ, որ ծիրանի բերքահաւաքին ընթացքին «Սպայկա» ընկերութեան համար օրական վարձատրութեամբ բերքի դասաւորման աշխատանքը կը կատարէ: Իսկ ներկայիս անհատներու համար կ՛աշխատի եւ գոհ է:
«Իւրաքանչիւր անձ կը ձգտի լաւ պայմաններով աշխատիլ: Օրինակ` խանութի մէջ զով պայմաններով աշխատիլը նոյնը չէ, ինչ որ արեւին տակ: Վստահաբար, մարդիկ կը ձգտին հանգիստ աշխատանքի: Բայց գիւղի պայմաններուն մէջ, այս է աշխատանքը, պէտք է աշխատինք», կ՛ըսէ Լուսինէն ու արագ-արագ դեղձերը կը տեղադրէ տուփերուն մէջ, որպէսզի հասցնեն շուկայ:
Ան համաձայն չէ այն կարծիքին, թէ հողին հետ ամէն մարդ չի կրնար աշխատիլ: Կ՛ըսէ, որ նախ գիւղատնտեսութիւնը պէտք է սիրել, բարեխիղճ գտնուիլ աշխատանքին ընթացքին, եւ ամէն ինչ լաւ կ՛ընթանայ:
«Գիւղին մէջ, եթէ չաշխատիս, չես կրնար ապրիլ: Ես հաճոյք կը ստանամ այս աշխատանքէն: Նախ` ամէն օր ես իմ աշխատանքիս կ՛երթամ, գումար կը վաստակիմ, ետքը օրս կ՛անցընեմ, մարդոց հետ կապ կը հաստատեմ: Աւելի գիտելիքներ կը ստանամ գիւղատնտեսութեան մասին` բերք աճեցնելու առնչութեամբ: Օրինակ` մենք ալ լոլիկ եւ դեղձ ունինք, կը հետեւիմ, թէ ուրիշները ինչպէս կը մշակեն, որպէսզի ես ալ նոյն ձեւով մշակեմ», կ՛ըսէ Լուսինէն:
Ան շատ արագ կ՛աշխատի: Մանրամասնօրէն կ՛ուսումնասիրէ, որպէսզի վնասուած դեղձ չդնէ տուփերուն մէջ: Լուսինէ կ’ըսէ, որ թէեւ աշխատանքը օրական վարձատրութեամբ է, սակայն իր խիղճը չի տանիր «գլուխ պահել»: Ան կը նշէ, թէ գիւղացին առտուընէ մինչեւ ուշ գիշեր կ՛աշխատի հողամասին մէջ, կը չարչարուի, որպէսզի բերքին արդիւնքը քաղէ, հետեւաբար ինք չի կրնար իր վատ աշխատանքովը գիւղացիին աշխատանքը ջուրը նետել:
Պահ մը լռութիւն տիրեց: Փոքրիկ Մարինան տուփերուն վրայ նստած` իբր թէ թերթ կը կարդար եւ աչքին ծայրով կը նայէր ու կը ժպտէր: Ըստ երեւոյթին, կը սիրէ նկարուիլ: Յատուկ դիրքով կը նստէր, երբ կը զգար, որ զինք կը նկարեմ:
Լուսինէն լռութիւնը խախտելով` ըսաւ, որ որոշ անձերու դժգոհութիւնը հողին հանդէպ ձեւական բնոյթ կը կրէ, քանի որ հակառակ պարագային հեկտարներով հող ինչո՛ւ պիտի մշակէին: Սակայն վատը այն է, որ վաճառքի ընթացքին ապրանքին գինը կը նուազի, եւ գիւղացիին աշխատանքը չի գնահատուիր, իսկ մնացեալ ամէն ինչը լաւ է:
Անոր կը բաւարարէ օրական 5000 դրամ աշխատավարձը: Դժգոհ չէ, քանի որ այդ գումարով կրնայ ընտանիքին օգտակար դառնալ եւ երեխային կարիքները հոգալ: Լուսինէն չի հասկնար այն մարդիկը, որոնք պարապ կը նստին տունը եւ կ’ըսեն, թէ աշխատանք չկայ:
«Այսօր աշխատանք չունենալը ամօթ է, իսկ ես աշխատելէն չեմ նեղանար: Թող դաշտի մէջ, արեւին տակ աշխատիմ, բայց իմ օրապահիկս ունենամ: Որեւէ աշխատանք ամօթ չէ, ամօթը այն է, երբ որեւէ բանի կարիք կ՛ունենաս եւ դրացիէն կախեալ կ՛ըլլաս», կ՛ըսէ Լուսինէն:
Պատասխանելով այն հարցումին, թէ ձմրան ինչո՞վ կը զբաղի,ան նշեց, որ կը հանգստանայ: Կը փափաքի օրական թէկուզ 1000 դրամով աշխատիլ, բայց ձմրան աշխատանք չկայ:
«Դիւրին աշխատանք չկայ, դիւրինը անօթի, անգործ նստիլն է», եզրափակեց Լուսինէն:
«Հետք»
Պատրաստեց՝ ՄԱՐԻԱ ԱՐԱՊԱԹԼԵԱՆ