ԳԷՈՐԳ ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ
Պիելոռուսիայի նախագահ Ալեքսանտր Լուքաշենքոն Ազրպէյճան կատարած երկօրեայ պաշտօնական այցի շրջանակում այսօր Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի հետ համատեղ յայտարարութիւն է ընդունել ԼՂ հիմնահարցի կարգաւորման վերաբերեալ: Յայտարարութեան մէջ մասնաւորապէս նշւում է. «Կողմերը կարեւորում են ԼՂ խնդրի կարգաւորումը, որը պէտք է համապատասխանի միջազգային իրաւունքի կանոններին, առաջին հերթին` ինքնիշխանութեան ապահովման, տարածքային ամբողջականութեան եւ պետութեան սահմանների անխախտելիութեան սկզբունքներին, ինչպէս նաեւ` ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհրդի համապատասխան բանաձեւերին ու ԵԱՀԿ որոշումներին»:
Յայտարարութեան մէջ բացակայում են ԼՂ կարգաւորման գործընթացում որպէս հիմք ընդունուած` միջազգային իրաւունքի միւս երկու առանցքային սկզբունքները` ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքի յարգումը եւ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի գործադրումից խուսափելը: Թէեւ յայտարարութեան մէջ ընդհանրական յղում է կատարւում նաեւ «ԵԱՀԿ որոշումներին», սակայն փաստը, որ շեշտուել է միայն պետութեան տարածքային ամբողջականութեան եւ սահմանների անխախտելիութեան սկզբունքը, ակնառու է դարձնում բացառապէս Ազրպէյճանի շահերով առաջնորդուելու եւ կարգաւորման հարցում կողմնակալութիւն դրսեւորելու` Լուքաշենքոյի դիտաւորութիւնը:
Առաջին անգամը չէ, որ ՀԱՊԿ-ում եւ ԵԱՏՄ-ում Հայաստանի գործընկեր յորջորջուող Պիելոռուսիան եւ նրա տիրակալն իրենց դիւանագիտական նման շնականութիւն են թոյլ տալիս` ԼՂ հարցի հետ կապուած: Ապրիլեան պատերազմի առաջին օրը Լուքաշենքոն զանգահարել էր Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին եւ լիակատար աջակցութիւն յայտնել հէնց Պաքուի կողմից սանձազերծուած ռազմական գործողութիւնների կապակցութեամբ: Իսկ Պիելոռուսիոյ արտաքին գործերի նախարարութիւնը ապրիլի 2-ին հանդէս էր եկել Երեւանին եւ Պաքուին ուղղուած` կրակը դադարեցնելու կոչ-յայտարարութեամբ, որում բառացիօրէն, տառ առ տառ արտայայտուած էր այն դիրքորոշումը, որն արտացոլուել է Ալիեւ-Լուքաշենքօ յայտարարութեան մէջ:
Այդ կողմնակալ յայտարարութեան պատճառով Հայաստանում Պիելոռուսիոյ դեսպան Իկոր Նազարուկը կանչուել էր Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարութիւն, որտեղ փոխնախարար Շաւարշ Քոչարեանը տարակուսանք էր յայտնել Մինսքի վարքագծի կապակցութեամբ եւ շեշտել, որ` «նման յայտարարութիւնը չի համապատասխանում հայ-պիելոռուսական յարաբերութիւնների ոգուն եւ հակադրւում է ՀԱՊԿ ու միջազգային այլ կառոյցների շրջանակներում կողմերի ստանձնած պարտաւորութիւններին, վնաս է հասցնում բանակցային գործընթացին` խրախուսելով ԼՂ հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացում ուժի կիրառումը»:
Պիելոռուսիոյ արտաքին գործերի նախարարութեան եւ Պաքւում ընդունուած այս յայտարարութեան բովանդակային նոյնութիւնը վկայում է, որ Պաքուն պարզապէս օգտագործել է ապրիլեան պատերազմի կապակցութեամբ պաշտօնական Մինսքի դիրքորոշումը: Սակայն առաւել քան հասկանալի է, որ եթէ Պիելոռուսիոյ բռնապետը ցանկութիւն չունենար ընդառաջելու Ազրպէյճանի իր գործընկեր բռնապետին, նրան ոչ ոք չէր կարող դրդել նման փաստաթուղթ ստորագրելու:
Մինսքին եւ Պաքուին միաւորում են ոչ միայն երկու բռնապետների կառավարման եւ մտային ընդհանրութիւնները, այլեւ, առաջին հերթին, տնտեսական լուրջ կապերը, որոնք Լուքաշենքոյի համար միշտ աւելի արժէքաւոր են եղել, քան` քաղաքական գործօնները կամ տարբեր միջազգային ձեւաչափերում իր ստանձնած պարտաւորութիւններին հաւատարիմ լինելը: Ի վերջոյ, պէտք է նկատի ունենալ, որ Ազրպէյճանը ոչ միայն պիելոռուսական արտադրանքի հիմնական սպառող երկրներից է, այլ նաեւ գուցէ գլխաւոր գործընկերը` ռազմամթերքի, զինսարքերի առուվաճառքի առումով, թէեւ Պիելոռուսիան ՀԱՊԿ-ի շրջանակում Հայաստանի «դաշնակիցն» է: Այս իմաստով, Լուքաշենքոն միտումնաւոր է տուրք տուել Պաքուի սադրանքին, որի ամբողջ նպատակը Հայաստանի հանդէպ նրա, այսպէս կոչուած, «դաշնակիցներ»-ի իրական դիրքորոշումը մերկացնելն է` թէ՛ ՀԱՊԿ-ում, թէ՛ ԵԱՏՄ-ում ներքին տարաձայնութիւնները ու Հայաստանի մեկուսակցումը խորացնելը: Լուքաշենքոն դա արել է` շատ լաւ հասկանալով, թէ ինչպիսի հակազդեցութիւն այն կ՛առաջացնի Երեւանում, եւ, ըստ էութեան, արել է` թքած ունենալով այդ հակազդեցութեան վրայ:
Այս քայլը Հայաստանին դնում է շատ անյարմար դրութեան մէջ: Եթէ ապրիլին, դեսպանին արտաքին գործերի նախարարութիւնը հրաւիրելով եւ պարզաբանումներ պահանջելով, բողոքագիր յղելը պայմանաւորուած էր Պիելոռուսիոյ արտաքին գործերի նախարարութեան յայտարարութեան հետ, ապա հիմա Երեւանը ստիպուած է արձագանգել իր «դաշնակիցը» հանդիսացող երկրի կողմից երկրի նախագահի մակարդակով այդ բողոքագիրը արհամարհելու իրողութեանը: Առաւել քան տրամաբանական է, որ եթէ դեսպանին հրաւիրելու միջոցով հնարաւոր չեղաւ ազդել Պիելոռուսիոյ այս անհաւասարակշիռ եւ դիւանագիտութեան բարոյագիտութիւնից դուրս վարքագծի վրայ, Երեւանի արձագանգը պէտք է շատ աւելի կոշտ ու սկզբունքային լինի` ընդհուպ շօշափելով դիւանագիտական յարաբերութիւնների մակարդակը նուազեցնելու հարցը: Եթէ Երեւանը նախընտրի չնկատելու տալ Լուքաշենքոյի այս բացայայտ սիրախաղը Ալիեւի հետ եւ վերջինիս երաժշտութեան տակ կովկասեան «լեզգինկա» պարելը, լիովին կ՛անլրջացնի ինքն իր կարգավիճակը թէ՛ ՀԱՊԿ-ում եւ թէ՛ դրանից դուրս` իր շահերը եւ պետական արժանապատուութիւնը վերջնականապէս դարձնելով այլ երկրների համար Ազրպէյճան մուտքին կեղտոտ կօշիկները մաքրելու լաթի: