Փոքրիկ Ածուի Ծիրանը. Բ. Հայկական Համայնապատկեր

ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ

Կորիզային.-  Տեղի սղութեան պատճառով պիտի անդրադառնամ միայն չորս ժապաւէններու: Հարկ է նշել, որ այս տարի տեղի չունեցաւ «Կորիզ» երիտասարդական կարճամեթրաժ ժապաւէներու մրցանք: Ասիկա մտահոգիչ է, որովհետեւ «Ոսկէ Ծիրան»-ը ոսկէ առիթ է սկսնակ բեմադրիչներու համար: Առիթ է մանաւանդ օտար հաստատութիւններու հետ համատեղ ժապաւէններ արտադրելով ստանալու հայ երիտասարդներուն համար այնքան կենսական նիւթական օժանդակութիւն: Կազմակերպիչներ յայտնեցին, որ «Կորիզ»-ը պիտի վերածուի անջատ փառատօնի: Ապագայ ծրագիրի մանրամասնութիւնները յստակ չեն: Պէտք է հաւատալ եւ յուսալ…

Խոշոր Ծիրանը.- Հայկական համայնապատկերի լիամեթրաժ խաղարկային ժապաւէններու «Ոսկէ Ծիրան»-ը ստացաւ Աննա Արեւշատեանի (ծն. 1985) առաջին երկարամեթրաժ (105վ.) ժապաւէնը` «Բարի լոյս»: Արեւշատեան մինչեւ 2010 աշխատած է որպէս լրագրող: Ապա հետեւած է բնագրութեան (սենարիօ) ճիւղին Մոսկուայի Ա. Սուրիկովա եւ Վ. Ֆոկինի արուեստանոցին մէջ: Ունի չորս կարճ ժապաւէններ: արտադրիչն է մայրը` «Վան» ձայնասփիւռի հիմնադիր եւ ղեկավար Շուշան Արեւշատեան: Նկարահանումները կատարուած են երկու տարի առաջ, ընդամէնը 26 օրուան ընթացքին: Դերերը վերցուցած են սիրողական դերասաններ, որոնք բեմադրիչին հետաքրքրական թուացած են իրենց կերպարով: Տեղեակ կը դառնանք, որ Արայիկ կ’ուզէ քիմիագէտ ըլլալ, որպէսզի «լիքը նիւթեր սարքի», թէ հաւնած է իր դերը, թէ «Բարի տղայ է, պաշտպանում է աղջիկներին, լսում ու օգնում իր տատիկին»: Կրկին ու կրկին, բեմադրուած լուսանկարներու շարքի փաստարկումով, կը տեղեկանանք նաեւ, որ նկարահանումի ամբողջ ընթացքին Արևշատեան եղած է յոյժ յղի:

Դիպաշարը.-  Ներքեւի տողերը գրեթէ տառացի մէջբերումներ են ծանուցումներէ եւ բեմադրիչին հետ տեսակցութիւններէն առնուած: Յաղագս անուշադիր ընթերցողի, կարգ մը բայեր շեշտուած են:

Ժապաւէնը կը սկսի Սումկայիթեան ջարդերու յիշատակութեամբ: Իննսունական սառ ու մութ տարիներն են: Փոքրիկն Արշակի հայրը հերոսամարտիկ է պատերազմի դաշտին վրայ: Երեւանի մէջ Արշակ կ’ապրի իր տատիկին, եղբօրը եւ մօրը հետ: Մինչ ցրտահար դրացիներ կը կտրեն հայաթի վերջին ծառը, տատիկը կը կարդայ Թումանեանի հեքիաթներ: Հացի հերթի կանգնած մարդիկ սովահար կ’ուշաթափին: Ահա եւ փոքրիկ սիրահար Արշակը, որ մոռցած է առնել հացի կտրօնը: Տարիներ ետք Արշակ պիտի հանդիպի իր սիրած աղջկան, որ ի հարկէ պահած է իր սիրային նամակը:Յուսահատ հայրը ի վերջոյ կ’այրէ տան կահ-կարասին (խորհրդանշական) եւ կը փախչի դէպի Միացեալ նահանգներ:

Ներկայի ցաւ ու մութ տարիներն են: Լրագրող պարկեշտ Արշակ կը ցանկայ իր մասնագիտական հմտութիւնը ծառայեցնել ժողովուրդին, բայց պատկերասփիւռի կայանին վարչութիւնը անոր կու տայ երկու ընտրանք.- ծառայել իշխանութեան կամ հեռանալ: Արշակ ի հարկէ չի դաւաճաներ իր սկզբունքներուն: Աշխատանքը կորսնցնելէ  ետք իր ընտանիքին հանդէպ կը համակուի անկարողութեան եւ մեղքի զգացումներով: «Ի՞նչ անել, արտագաղթե՞լ այն հայրենիքից, որի սահմանները հայրդ է պաշտպանել»: Արշակ պատասխաններ կը  փնտռէ մանկութեան յուշերու մէջ: Ապա իր ընտանիքի հետ կ’ուղղուի դէպի սահմանային Չինարի գիւղ, ուր կ’ապրի իր ծնողքը: Կը տեսնենք Արշակի 5-ամեայ որդին, որ լեկոյով տուն կը շինէ եւ պապիկին հետ Արտամետի խնձոր կը տնկէ Ազրպէճանական սահմանին վրայ: Կը սորվի չվախենալ թէ՛ թշնամիէն, եւ թէ ալ ապագայէն: Յաղագս անուշադիր հադիսատեսի, բեմադրիչը կը բացատրէ.- «Պէտք է վատի վրայ սովորել, լաւը վերցնել ու առաջ գնալ»:

Կարելի՞ է միթէ երեւակայել աւելի դաստիարակիչ բարոյախօսական-հայրենասիրական ժապաւէն: Հազիւ թէ: Հարկ է ցաւօք նշել, սակայն, որ երեք քառորդ դար առաջ Նացի քարոզչական մեքենան աւելի վառ երեւակայութիւն ունէր, քան մեր այսօրուան մրցանակակիրը: Ժապաւէնը, այո՛, արժանի է մրցանիշի մը… «Կինըս»-ի գիրքին մէջ ըլլալու, որովհետեւ հազիւ թէ կարելի ըլլայ մէկտեղել աւելի մեծ թիւով կարծրատիպ, կաղապարներ եւ շապլոն լոզունք:

Սրահի մուտքին տեղադրուած էին հացի մատիկներ, այն չափով որ կարելի էր ստանալ պարէնային տոմսով: Ի սէր Հրատէն ժամանած հանդիսատեսին, ափսէի վրայ ամրացուած տախտակը կ’ըսէր .- «Յիշի՛ր, եթէ մոռացել ես, իմացի՛ր, եթէ չգիտէիր»:

Գթութիւ՜ն… ի սէր Պուտտայի… գթութիւ՜ն:

Կառոյցը հիմնուած է Ֆլէշ պէքերու վրայ: Պատկերաւոր լեզուն սահմանափակ է: Խոշոր ձիւնի փաթիլները ծանր կերպով կ’իջնեն սովահարներու շարասիւնին վրայ, տեսախցիկը խելակորոյս շրջան կ’ընէ շփոթահար Աշոտի հետ եւ այլն: Գեղարուեստական տեսանկիւնէ դիտած` կարելի չէ մրցանակի տուչութիւնը արդարացնել: Մեկնաբանութիւնը կը թողում ընթերցողին (2):

Վաւերագրական.- Մրցանակը ստացաւ ժապաւէն մը, որուն բներգն էր Հայ-թուրք երկխօսութիւնը,  Ֆրանսահայ Առնօ Խայաճանեանի  (ծն.1987) «Քարքարոտ ճամբաներ»-ը, 2015, 60 վ: Անգլերէն վերնագիրը , «Stony Paths» կը թարգմանուի «Քարքարոտ Արահետներ», որ աւելի գեղեցիկ կը հնչէ: Կողքի որմազդին մէջ տեսնուող  Ֆրանսերէն վերնագիրը շատ աւելի յարիր է: «Aride» կը նշանակէ չոր, անջրդի: Ասիկա ցաւոտ փոխաբերական իմաստ ունի, ինչպէս պիտի տեսնենք (3):

Խայաջանեանի նախորդ ժապաւէններն են.-  «Կորած հորիզոններ» («les horizons perdus», 2012, 15 վ.): Երիտասարդ մը (գուցէ նոյնինքն Առնօ՞) կ’ուզէ հետեւիլ իր հօր օրինակին: «Վատ աղջիկը» («Bad Girl» 2014, 10 վ., գերիրապաշտ ընտանեկան թատերախաղ): ժապաւէններն ալ ցուցադրուած են փառատօններու ընթացքին եւ վաստակած մրցանակներ: Նկատել ընտանիքի, իմա նախնիներու բներգը երկու ժապաւէններուն մէջ: Բեմադրիչը բազմաթիւ առիթներով խօսած է իր «Արահետներ»-ուն մասին (4): Խայաճանեան աւարտած է Սորպոնի շարժապատկերի բաժանմունքը: Արտադրիչն է «Adalios» ընկերութիւնը, որ ցարդ ունի քսանէ աւելի վաւերագրական ժապաւէններ: Անոր ծանուցումը կ’ըսէ, թէ կը հաւատան ստեղծելու «վճռականօրէն մարդասէր արհեստավարժ միջավայր մը»:

Խորապատկեր .- Բեմադրիչի մեծ հայրը ծնած է Երզնկա, իսկ մեծ մայրը` Մալաթիա: Երկուքն ալ մահէ փրկուած են շնորհիւ բարեացակամ թուրքերու եւ քիւրտերու: Առնօ իր ծագումին մասին կ’իմանայ միայն 20 տարեկան հասակին: Հօրաքոյրը գիտէր ամբողջ պատմութիւնը, բայց հոգեկան խոցի պատճառով չէր կրնար խօսիլ այդ մասին: Իր նախնիներու ազգանունները կորսուած են, որովհետեւ անոնք Հալէպ հասած են կեղծ անձագիրներով: 2012 թուականին կ’երթայ Երզնկա «ճանչնալու համար իր պապենական քաղաքի բնակիչները»: Երկու տարի տեւող պատրաստութենէ ետք կը վերադառնայ նկարահանելու համար: Իշխանութիւններէն արտօնագիր կը ստանայ զանոնք համոզելէ ետք, որ այդ «Թուրքիան քննադատող ծրագիր մը չէ, այլ եկած է իր ընտանիքը փրկող անձերուն մասին խօսելու եւ մարդոց դրական պատմութիւններ ցոյց տալու»:

Ինչպէս Առնոյի մեծ հօր վահանի ընտանիքը, այնպէս նաեւ չորս հոգինոց խումբը Երզնկայէն Կամախ (40 քմ) կ’երթայ քալելով (5): Այն տարբերութեամբ, որ իւրաքանչիւր օր մօտ նոր 5 քմ. քալելէ ետք ինքնաշարժով կը վերադառնան պանդոկ: Ոստիկանութիւնը ապահովական այդ «խորհուրդը» տուած էր:

Պատկերաւոր.- Ինչպէս որմազդը ցոյց կու տայ, Խայաջանեան իր հետ կը կրէր «Բարի սամարացին» առակը ներկայացնող պաստառի մը խոշոր պատճէնը: Այս նիւթը ձեռք առած են բազմատասնեակ նկարիչներ, որոնց շարքին տիտաններ, ինչպէս Ռամպրանթ եւ Վան Կոխ: Բայց Խայաճանեան ընտրած է (գոնէ ինծի համար) անծանօթ նկարիչ մը` Էմէ Մօրօ (Aime Morot 1850-1913): Մօրօ մաս կազմած է ֆրանսական բանակի հրամանատարական կազմին, հետեւաբար բեռնակիր գրաստներ եւ վիրաւորներ նկարելու հմտութիւն ձեռք բերած է: Նկարած է «ակադեմական ոճով», զերդ լուսանկարչական տեսախցիկ: Բայց, ըստ իս,  ընտրութեան պատճառը կը կայանայ ո՛չ թէ «իրապաշտ» ոճին մէջ, այլ անոր համար, որ սամարացին կը տեսնենք յոգնած, դադրած, չքաւոր, բայց չարքաշ ու վճռակամ: Մեկնաբանութիւնը պարզ է.- հակառակ նիւթաբարոյական ծանր կացութեան, թուրքեր օգնած են մահամերձ հայուն` ի գին անձնազոհութեան: Ի հարկէ արձանագրուած են նման դէպքեր: Եթէ բոլոր թուրքերը ոճրագործներ ըլլային, ապա փրկուողներու թիւը պիտի ըլլար շատ աւելի նուազ:

Յոյսեր ի դերեւ.- Խայաճանեան Բարի սամարացիի պատկերը կը գործածէ իր թուրք խօսակիցներուն հետ դրական կապ հաստատելու նպատակով: Կը խուսափի ցեղասպանութիւն եզրը գործածելէ: Դէպքերը կ’որակէ որպէս «ջարդ» եւ «աքսոր»: Թրքական պետութիւնը երբեք չէ ժխտած այդ: Մ. Քեմալ դատած եւ նոյնիսկ մահապատժի ենթարկած է կարգ մը վատահամբաւ ջարդարարներ: Ինչեւէ: Խայաճանեան միամտութիւն կը կեղծէ, կը ձեւացնէ, թէ ոչինչ գիտէ, որպէսզի անյարմար կացութեան չմատնէ իր խօսակիցները:  Խայաճանեան հիանալի համբերութեամբ կը սպասէ պատասխաններուն… : Բայց պատասխաններ չի ստանար: Հալէպի կուսակալ Մեհմեթ Ճելալ պէյ 1915-ին պաշտօնէ հեռացուած է, որովհետեւ մերժած է գործադրել հրահանգները:  Փորձած է այլապէս օգտակար ըլլալ հայերուն: Թոռը հպարտ է իր մարդասէր պապով, բայց կը մերժէ ընդունիլ պատասխանատուութիւն: Ոճիրը այնքան ահաւոր է, որ օրէնսդրական թապուէն թերեւս աւելի ուժեղ է հոգեբանական թապուն: Թրքերէն լեզուն հասկցող ընթերցողին համար ուսանելի է դիտել ժապաւէնին «թրէյլըր»-ը (6):

Գեղարուեստական.- Արհաւիրքը անասելի է: Ժապաւէնին մէջ էականը այն չէ որ արտասանուած է, այլ այն, որ չէ, արտասանուած: Լերկ համայնապատկերին վրայ հայկական գրեթէ ոչինչ մնացած է: Խայաճանեան ո՛չ մէկ հաստատ տեղեկութիւն կը ստանայ իր նախնիներուն մասին: Կը մնայ կանգնիլ այն վիհին եզրին, ուրկէ իր նախնիները գլորած են դէպի Եփրատ, եւ խորհրդածել: Խայաճանեան պատում մը կը  յօրինէ վաւերական տուեալները «ամբողջացնելով» երեւակայութեամբ: Ի դէպ, ա՛յդ է յետարդիական մօտեցումը պատմութեան: Շատ տպաւորիչ է երաժշտութիւնը (sound track) (7):

Խայաճանեան կ’ըսէ.-  «Փորձած եմ կենդրոնանալ լաւ կողմերուն վրայ, որպէսզի երկխօսութիւն ըլլայ թուրքերու հետ»: Բեմադրիչը պիտի շարունակէ պեղել իր «հայու զգացումները, որոնք միշտ խառնուած են»: Կը ծրագրէ յաջորդ ժապաւէնը նկարել ղարաբաղեան պատերազմին մասին:

Կարճամետրաժ խաղարկային.- Առաջին մրցանակը ստացաւ Վիգէն Արմէնեանի  «Ընձառիւծի լռութիւնը» 2014, 42 վ., որ ցուցադուած է Լիբանանեան ժապաւէնիի փառատօնին (30 մայիս- 2 յունիս 2016): «Ազդակ» անդրադարձած էր յատուկ տեղեկատուութեամբ: Փորձառական այս ժապաւէնը բեմադրիչին առաջին գործն է: Ցոյց կու տայ 4 երիտասարդներուն կեցուածքը հանդէպ իրենց ընկերոջ առեղծուածային մահուան: Ընկերը կը կոչուի Մարիօ-Մարտիրոս:  Պէյրութի մէջ ցուցադրութեան նախորդող իր խօսքին մէջ  բեմադրիչը ըսած է, թէ` «… հանդիսատեսը պէտք չունի անպայմանօրէն հասկնալու ժապաւէնը, այլ կարեւորը այն է, որ ինքիրեն  թոյլ տայ, որ տեսարանները զինք տանին դէպի ժապաւէնին խորքը» (8): Մարտիրոսի նախասիրութիւնն դիակներ նկարել: Կը մնայ անթաղ: Բեմադրիչը կ’ըսէ, թէ այդ ակնարկ է ցեղասպանութեան: Իրօք, «ֆիլմում կան տեսարաններ, որոնք բացատրուած չեն» (9):

Յատկապէս .- Դատական կազմի «Յատուկ մրցանակը» ստացաւ Դաւիթ Սաֆարանի  «28:94. Տեղական ժամանակ»-ը, 2015, 2 ժամ 11վ: Բեմադրիչը միաժամանակ բեմագիր եւ արտադրիչն է: Ժապաւէնը առաջին մրցանակ ստացած «Բարի Լոյս»-ին հետ ունի աւելի քան մէկ հասարակ յայտարար: Ինչպէս «Բարի լոյս»-ի պարագային, այնպէս ալ այստեղ մութ ու ցուրտ տարիներն են (դեկտ. 1992): Այստեղ ցոյց կը տրուի, որ անմարդկային պայմաններու տակ կարելի է պահպանել դիմագիծը եւ նոյնիսկ ստեղծագործել: Բեմադրիչը ուզած է «հեքիաթ նկարել` իմաստութեան ու յիմարութեան մասին, որոնք համերաշխօրէն գոյակցում են միեւնոյն մարդկային ուղեղում»:

Անհեթեթ վերնագիրը` «28:94 տեղական ժամանակ», կը թելադրէ, որ դէպքերը ժամանակէ դուրս են, անհաւատալիօրէն դաժան:

Սաֆարեան կը վերադառնայ աւելի քան քսան տարուան լռութենէ ետք: Կ’ըսէ, թէ կ’ուզէ կամուրջ մը դառնալ դէպի 70-80-ական թուականներու «Սովետական բանաստեղծական սինեման», որուն ծանօթ ներկայացուցիչներէն մէկն էր Թարքովսկի:

Դերակատարները մեծաւ մասամբ շատ ծանօթ դէմքեր են, ինչպէս` Կարէն  Ջանիբեկեան եւ Աշոտ Ադամեան: Վերջինը կը մարմնաւորէ բեմադրիչին «միւս եսը» (alter ego):

Բացման տեսարանին մէջ կը տեսնենք Արարատը,  որ «պարտադիր է» եւ կը լսենք.- «Աշխարհն հայոց շուռ է եկել»: Բեմադրիչը  միատեղած է իրականն ու երեւակայականը, ստեղծած թատերական համադրութիւն մը: Աւելի շուտ տիկնիկային թատրոն: Ձիւնածածկ ամայութեան մէջ պարէնի շարքի կանգնած են մարդաչափ տժգոյն տիկնիկներ: Կողքի նկարին մէջ տեսնուող տիկնիկը մեծ նմանութիւն ունի Աշոտ Ադամեանի: Հարկ կա՞յ մեկնաբանութեան (10):

Ժապաւէնը յագեցած է բացայայտօրէն արտասանուած  հայրենասիրական ատենախօսութիւններով, որոնց հանդէպ հայաստանեան հանդիսատեսը մեծ խանդավառութիւն չէ ցուցաբերած: Բեմադրիչը կ’ըսէ, թէ ժապաւէնը լաւ ընդունելութիւն գտած է արտասահմանի մէջ:

Ժամանակակից գոհար առակ մը.-  Ամէնէն հետաքրքրական մրցանակակիր ժապաւէնը «Սոցանց Ծիրանի համայաղթական (11) Լուսինէ Պապոյեանի  «Ռատիոլա»-ն էր, 18վ:  Ակնյայտօրէն խորհրդանշական Ֆիլմը: Չքաւոր հայր մը կ’ուզէ ծախել խորհրդային օրէն մնացած հսկայական ռատիօ ընդունիչ (radiola) մը:

Դիպաշարը.-  Յաջորդ տողերուն մէջ գրեթէ իւրաքանչիւր բառ կարելի է որակել «խորհրդանշական»: Բացման տեսարանը ցոյց կու տայ հայրը եւ իր արբունքի տարիքով որդին, որոնք կիսամութ նկուղին մէջ կը պրպտեն լքուած իրեր: Սլայտներ, գրամեքենայ, ժամացոյց մը, որ դեռ կը բանի… պատանին կը փորձէ ճշդել անոնց անցեալի դերը, հայրը` անոնց շուկայական ներկայ արժէքը: Որդին անդադար հարցեր կ՛ուղղէ հօր: Հայրը կը պատասխանէ այնպէս, ինչպէս կրնայ: Հայրը ի վերջոյ կ’ընտրէ ամէնէն յուսատու իրը, 60-ական թուականներու հսկայական ռատիոլա մը:

Հայր ու որդի այդ ծանր «ժառանգը» շալկած կը սկսին ուղեւորութեան մը: Առաջին կանգառը բնականաբար կ’ըլլայ Վերնիսաժը, ուր բարեհամբոյր հնավաճառը դժկամութեամբ կ’առաջարկէ 1500 դրամ (մօտ 4 տոլար): Ապա խորհուրդ կու տայ «չաշխատող» հսկան վաճառել որպէս մասնատուած «զափչասթ» (accessoire – պահեստամաս): Այս հաւանաբար ակնարկ է անդամալուծուած ճարտարարուեստի մնացորդները աղբի գնով սեփականաշնորհելու:

Հայր ու որդի նոյն բաժնին մէջ կը հանդիպին երկու տղամարդու: Ալեւոր տղամարդը կը հաւատայ, որ ռատիոլան կարելի է նորոգել: Իսկ հօր սերունդի տղամարդը կը մերժէ գնել (ստանձնել) ռատիոլան: «Տանեմ ի՞նչ անեմ», կը չքմեղանայ: Այս կարելի է հասկնալ որպէս պետական հին մեքենայի բարենորոգում:

Ամբողջ ճամբուն ընթացքին կը տեսնենք ինքնաշարժերու անիմաստ խուճապը: Մինչ գնացքը դանդաղ է…

Կ’անցնին հօր պապենական տան մօտէն: Երբեմնի բանուկ գործարանը փակ է: Հարցերու նոր տարափ: Որդին կ’ուզէ ճանչնալ իր բարի ու աշխատասէր նախնիները:

Ելեկտրական մասնագէտը հնագէտի բարեհամբոյր մօտեցումը չունի: Ռատիոլայի գինը կը գնահատէ զերօ: «Կարող ես հանգիստ տանել, շպրտել»: Հնագէտը կարելի է տեսնել որպէս պատմաբան: Իսկ ելեկտրագէտը` որպէս տնտեսագէտ: Կարելի է նկատել, որ հնագէտը նստած էր արեւուն տակ, մինչդեռ ելեկտրագէտը կ’աշխատէր մութ սենեակի մէջ: Դժուար չէ կռահել թէ մութ սենեակի մէջ ինչպիսի՛ գործարքներ կը կնքուին:

Բարձր կամուրջի վրայ կանգնած ոստիկանը թոյլ չի տար, որ ռատիոլան թողնեն երկաթուղագիծի ճիւղաւորման կէտին վրայ: Ճիւղաւորում անշուշտ կը նշանակէ ընտրանք: Զինուորականը եւս ռատիոլան կը նկատէ «զիպիլ» (աղբ): «Պարտադի՞ր է ծախել ռատիոլան» հարց կու տայ պատանի Յարութ: Հայրը կ’որոշէ պահել: «Յիշողութիւն է, էլի՛»:

Հայր ու որդի լիճի ափին կը գտնեն խաղաղ անկիւն մը, որ կը պատկանի միայն իրենց: Տեղի կ’ունենայ եղեգներով զինուած կատակ սուսերամարտ մը, որ կ’աւարտի ոչ ոքի: Հայրը Յարութին կը սորվեցնէ հասկերով սլաքներ պատրաստել: Պատանին կը սեղմէ կոճակը եւ ո՜վ հրաշք, ռատիոլան կը յառնու եւ կը սկսի սփռել քնքոյշ մեղեդի մը: Պատանին կը վստահեցնէ հօրը, հայրը թէ ինք չէ յոգնած, ապա կը շարունակէ հարցերու տարափը…

Ամբողջ ժապաւէնին ընթացքին որդին ֆիզիքապէս կպած է հօրը: Դժուար է երեւակայել աւելի ջերմ յարաբերութիւն:

Ի աղաղակող տարբերութիւն միւս մրցանակակիր ժապաւէններուն, ամբողջ ժապաւէնի ընթացքին մենք չենք լսեր նոյնիսկ մէկ նախադասութիւն, զոր կարելի է համարել բարոյա-հայրենասիրական ատենախօսութիւն (12):

Թղթակիցներու հետ հանդիպման ընթացքին բեմադրիչը կրկին եւ կրկին շեշտեց, թէ ժապաւէնին բներգը սերունդներու բախումն է եւ թէ ոչ մէկ «ընկերային ենթաթեքսթ» ունի: Յայտարարութիւնը յոյժ զարմանալի էր: Ինչո՞ւ  պիտի բեմադրիչը ուզէր բացառել այսքան ակներեւ մեկնաբանութիւն:

Այո՛, կային լուսաւոր կէտեր: Պէտք է յուսալ եւ հաւատալ:

———————-

1. Տես, օրինակ, http://168.am/2014/06/03/372338.html
2. Թրեյլըրը կարելի է դիտել Եութիւպի վրայ (v=eImrGOgezY8)
3. Chienne d’Histoire կ’ակնարկէ Սերժ Աւետիքեանի «Շուներու Կղզին» ժապաւէնին:
4. Տես, օրինակ, «Քարքարոտ Արահետներ»-ուն լռութիւնը, Լուսյէն Քոփար, «Ակօս» 1 յունիս 2016:
5. Կամախ, ներկայիս Kemah եղած է բերդաքաղաք: Տես վերեւի լուսանկարը:
6. Թրեյլըրը կարելի է դիտել Եութիւպի վրայ v=fNp0EvqbNa4
7. https://soundcloud.com/jack-bartman/save-her
8. «Ազդակ», 6 յուն. 2016, գաղութային, Վիգէն Արմէնեանի «Ընձառիւծին լռութիւնը» ժապաւէնի ցուցադրութիւն:
9. «Առաւօտ», 16 յուլիս 2016, «Կինոն մի ամբողջ աշխարհ է, ես ձգտում եմ ստեղծել այդ աշխարհը».
10. Թրեյլըրը կարելի է դիտել Եութիւպի վրայ v=Ql8D2ix5a6
11. Մրցանակը կը կիսուի Գարիկ Ավագեանի վաւերագրական «Ես լսեցի մի անոյշ ձայն» (13վ) յոյժ տպաւորիչ ժապաւէնին հետ, որ կը խօսի կոյրերու դպրոցի մը մասին: Եութիւպ  v=EYgdL9mvJlM
12. Ժապաւէնը կարելի է դիտել Եութիւպի վրայ v=DHJLI_kSVSM
13. Մամլոյ ասուլիսը կարելի է Եութիւպի վրայ դիտել v=TMYCBGlkk08

(Շար. 2 եւ վերջ)