ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Սպարտակ Սէյրանեանը Tert.am-ի հետ զրոյցում անդրադառնալով ՀՅԴ-ՀՀԿ համագործակցութեանը, ասում է, որ ցանկացած համագործակցութիւն կարող է հիմնաւորուել եւ բացատրուել: Իսկ արդարացուած էր այն, թէ` ոչ, ըստ նրա, արդէն ժամանակը ցոյց կը տայ: Նրա խօսքով, սահմանադրական փոփոխութիւնները կարեւոր նախապայման են մեր խնդիրները յաջողութեամբ լուծելու համար այդ փոփոխութիւնները, պատկերաւոր ասած, մեր հասարակութեանը օժտեցին առկայ խնդիրների լուծման համապատասխան գործիքով` առկայ իրողութիւններին արդիւնաւէտ արձագանգելու: Սպարտակ Սէյրանեանը նաեւ նշում է, որ` «մենք ունենք անսպառ հարստութիւն դա մեր երկրի քաղաքացիների ստեղծագործ ներուժն է, հետեւաբար հարկ է ստեղծել այդ ներուժի ինքնադրսեւորման ու ինքնակազմակերպման համապատասխան պայմաններ»:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Մի քանի օր առաջ «168 ժամ» թերթում տպագրուած ձեր «Համախմբման հրամայականը» վերնագրով յօդուածում դուք առաջ էիք քաշել պետական կառավարման համակարգի բարեփոխման հիմնական ուղղութիւնների եւ առաջնահերթութիւնների խնդիրները, բայց առաջին հայեացքից այն կարծես նաեւ ՀՅԴ-ՀՀԿ համագործակցութիւնը արդարացնելու միտում ունէր:
ՍՊԱՐՏԱԿ ՍԷՅՐԱՆԵԱՆ.- Ցանկացած համագործակցութիւն կարող է հիմնաւորուել եւ բացատրուել: Իսկ արդարացուա՞ծ էր այն, թէ՞ ոչ, արդէն ժամանակը ցոյց կը տայ, դատել կարելի է միայն այդ համագործակցութեան արդիւնքներով: Ընդհանրապէս, քաղաքական ուժերի համագործակցութեան մէջ ոչ թէ արդարացում պէտք է փնտռել, այլ` պատասխանել հետեւեալ հարցերին. այդ համագործակցութիւնը ծրագրային հիմքեր ունի՞, համագործակցութիւնը միտուած է երկրի ու ժողովրդի հիմնախնդիրների առաւել արդիւնաւէտ լուծմանը՞, համագործակցութիւնը առկայ հասարակական-քաղաքական իրավիճակի դրական տեղաշարժի ներուժ պարունակու՞մ էր եւ այլն: Եւ եթէ այդ հիմքերն առկայ են, ապա հարկաւոր է ոչ թէ արդարացում փնտռել համագործակցելու համար, այլ` արդարացում գտնել նմանօրինակ համագործակցութիւնից հրաժարուելու համար:
Հ.- Ներկայ իրավիճակում, որպէս համակարգային փոփոխութիւնների լուծման ճանապարհ, առաջարկում էք, պատկերաւոր ասած, «ֆորմաթ» անել համակարգը, «ռիսթարթ»-ը համարելով անարդիւնաւէտ միջոց:
Ս. Ս.- Համակարգային փոփոխութիւնների ցանկացած ճանապարհի, մեթոտի կիրառումը ճաշակի կամ նախասիրութեան հարց չէ: Խնդրի լուծման մեթոտաբանութիւնը կախուած է խնդրի բնոյթից: Այլ կերպ ասած` խնդիրը, դրա լուծումը եւ այն իրականացնողը պէտք է նոյն հարթութիւնում լինեն, համապատասխանեն միմեանց: Համակարգային փոփոխութիւնների ժամանակ հնարաւոր չէ բարդ խնդիրների համար պարզ լուծումներ առաջարկել եւ հակառակը` պարզ խնդիրների համար կիրառել խճողուած, արհեստականօրէն բարդացուած լուծումներ: Յաջորդը. եթէ որեւէ խնդիր տեւական շրջան փորձում ենք լուծել նոյն մեթոտով ու արդիւնքը բաւարար չէ, ապա, գուցէ, իմաստ ունի՞ մեթոտը փոխել: Երբ նոյն գործողութիւնը բազմիցս կրկնում ես ու ստանում միեւնոյն արդիւնքը, ապա որքանո՞վ է տրամաբանական փորձել մի անգամ եւս նոյն գործողութիւնը կատարել ու ակնկալել որակապէս այլ արդիւնք: Այս առումով, պատկերաւոր ասած, «ֆորմաթի» անհրաժեշտութիւնը բխում է համակարգի աշխատանքի արդիւնաւէտութեան հրամայականից եւ այն մարտահրաւէրների բնոյթից, որոնք առկայ են այսօր ու կարող են առաջանալ վաղը:
Հ.- «Համակարգի կայունութիւնն ու զարգացումը պայմանաւորուած են ժամանակի թելադրած արտաքին ազդակների ու մարտահրաւէրների բազմազանութեանը ներքին պատասխանների համարժէք բազմազանութեամբ հակակշռելու համակարգի կարողականութեամբ». ձեր յօդուածում նշուած քաղաքագիտական այս բանաձեւը Հայաստանի հանրապետութեան 25 տարիներին երբեւէ կիրառուե՞լ է, եւ արդեօք արդէն ուշացած չե՞նք պետութիւնների մրցապայքարում:
Ս. Ս.- Քաղաքագիտական այդ բանաձեւն համաշխարհային է. այն աշխատել ու աշխատում է ցանկացած համակարգի համար` սկսած ամենափոքր օղակից մինչեւ միջազգային միաւորներ: Բայց որեւէ բանաձեւի կիրառում, առաւել եւս` կառավարման համակարգի պարագայում, ենթադրում է ոչ թէ մեքանիկական պարզունակ կրկնօրինակում, այլ տեղայնացում` իմպլեմենտացիա: Եւ մի շատ կարեւոր կանոն հարկ է հաշուի առնել. չի կարելի որեւէ բանաձեւի, համակարգի, մեթոտի, սկզբունքի ամբողջական տրամաբանութիւնից վերցնել առանձին` դուրեկան, յարմար, հեշտ կիրառելի կամ այլ նախապատուութեամբ պայմանաւորուած ընտրուած հատուածներ իսկ միւսները չկիրառել եւ ակնկալել դրական արդիւնք: Այդպէս չի լինում, այդպէս պարզապէս չի կարող լինել: Եւ նման պարագաներում առաւել քան անիմաստ է կասկածել բուն բանաձեւի, մեթոտի կամ սկզբունքի արդիւնաւէտութեան վրայ:
Գուցէ վիճելի հնչի, բայց կարծում եմ` պէտք է ոչ թէ պայքարել հին համակարգերի դէմ, այլ պէտք է ստեղծել նոր մոտելներ, իսկ հինը պարզապէս ինքնաբերաբար դուրս կը մղուի: Իսկ ինչ վերաբերում է անցած տարիներին այդ բանաձեւի կիրառմանը մեզանում, ապա կարծում եմ` խնդիրը հէնց այդտեղ է. առանձին տարրեր կիրառուել են, բայց ամբողջութեամբ` երկրի ու հասարակութեան բնականոն կենսագործունէութեան ու շարունակական զարգացման տրամաբանութիւնից բխող ընդգրկումով ու արագութեամբ չեն իրագործուել: Այդ իսկ պատճառով ունենք հիմնախնդիրներ, որոնք ոչ այնքան եւ ոչ միայն արտաքին ազդակներով ու ժամանակի պահանջներով են պայմանաւորուած, այլեւ մարտահրաւէրների բազմազանութեանը պատասխանների համարժէք բազմազանութեամբ հակակշռելու համակարգի կարողականութեան աստիճանով:
Պետութիւնների մրցապայքարում ուշացած կամ ոչ ուշացած չեն լինում, լինում են այդ պայքարի տրամաբանութեան մէջ տեղաւորուող մասնակից պետութիւններ եւ «դիտորդներ»: Արդի ժամանակաշրջանը բնութագրւում է մրցակցութեան բոլորովին նոր չափորոշիչներով` մարդկային միջոցների մակարդակի, որակի, կազմակերպուածութեան, նոր խնդիրների լուծման ունակութեան, ոչ գծային` ասիմեթրիք մոտելների կիրառման կարողականութեան խնդիրներն աւելի են կարեւորւում, քան օգտակար հանածոների առկայութիւնը: Այս իմաստով մենք ունենք անսպառ հարստութիւն դա մեր երկրի քաղաքացիների ստեղծագործ ներուժն է: Հետեւաբար հարկ է ստեղծել այդ ներուժի ինքնադրսեւորման ու ինքնակազմակերպման համապատասխան պայմաններ, մթնոլորտ, գործիքակազմ:
Հ.- Մի քանի օր առաջ հանրապետութեան նախագահն իր արդէն յայտնի ելոյթում տարբեր փորձագէտների, քաղաքական գործիչների բնորոշմամբ ձեւակերպեց Հայաստանի զարգացման եւ ապագայի տեսլականը: Արդեօ՞ք սահմանադրական փոփոխութիւնների բացակայութիւնն էր խոչընդոտ, որ մինչ այս նման տեսլական չկար, եւ ձեր վերաբերմունքը` այդ տեսլականին:
Ս. Ս.- Սահմանադրութիւնը գործիք է, իսկ գործիքից մի բան է պահանջւում. պիտանի լինել գործի համար: Այս առումով, այո՛, սահմանադրական փոփոխութիւնները կարեւոր նախապայման են մեր խնդիրները յաջողութեամբ լուծելու համար, այդ փոփոխութիւնները, պատկերաւոր ասած, մեր հասարակութեանը օժտեցին առկայ խնդիրների լուծման համապատասխան գործիքով` առկայ իրողութիւններին արդիւնաւէտ արձագանգելու եւ, անշուշտ, Հայաստանի զարգացման ու ապագայի տեսլականի իրագործման լուրջ հիմք դարձան: Համոզուած եմ` հանրապետութեան նախագահի ելոյթում ներկայացուած մտքերն ու դրոյթները դեռ շատ կը քննարկուեն: Եւ դա բնական է. ելոյթում ներկայացուած է ոչ միայն երկրի ու հասարակութեան զարգացման տեսլականը` իբրեւ նպատակակէտ, այլեւ գոյքագրուած են այդ տեսլականը իրողութիւն դարձնելուն խոչընդոտող երեւոյթները, բացթողումները, առարկայական ու ենթակայական դժուարութիւնները, ամենակարեւորը` դրանք արդիւնաւէտ լուծելու ուղիները եւ առաջնահերթութիւնները: Որոշակի իմաստով ելոյթը իւրօրինակ նշաձող դրեց, որին համապատասխանելու խնդիր ունեն թէ՛ քաղաքական դաշտի գործողները, թէ՛ պետական կառավարման համակարգը, թէ՛ առանձին պաշտօնեաները: Հիմա արդէն հարկաւոր է այդ տեսլականի իրագործման համապատասխան գաղափարների համախմբում, դրանց հիման վրայ կազմել երկրի ու հասարակութեան կենսագործունէութեան բոլոր ոլորտների զարգացման ծրագրեր եւ դրանք իրագործել: Երբ կայ ծրագիր, այն իրագործելու կամք ու վճռականութիւն, ապա լուծումն ընդամէնը ժամանակի հարց է: