«Առաջին Լրատուական»-ի Հարցազրոյցը ՀՅԴ Հայ Դատի Եւ Քաղաքական Հարցերի Գրասենեակի Պատասխանատու Կիրօ Մանոյեանի Հետ
2016թ. բաւականին ծանր եւ աննախադէպ տարի էր, ինչպէս աշխարհի շատ երկրների, այնպէս էլ Հայաստանի համար: Ի՞նչ յաջողութեամբ Հայաստանը կարողացաւ Արցախի հետ դիմագրաւել արտաքին եւ ներքին մարտահրաւէրները, անվտանգութեան տարատեսակ սպառնալիքները` սկսած ապրիլեան պատերազմից մինչեւ ծանր բանակցութիւններ ղարաբաղեան հարցի շուրջ եւ ներքին զարգացումներ: «Առաջին Լրատուական»-ի հետ զրոյցում 2016 թուականը ամփոփում է ՀՅԴ Հայ դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենեակի պատասխանատու Կիրօ Մանոյեանը:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Ձեր կարծիքով` որո՞նք էին 2016-ին Հայաստանի եւ Արցախի գլխաւոր մարտահրաւէրները. ի՞նչ թերութիւններ դրանք ի յայտ բերեցին, ինչպէ՞ս կարողացանք դիմագրաւել անվտանգութեան սպառնալիքները եւ ի՞նչ հետեւութիւններ պէտք է արուեն:
ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Հիմնականը, բնականաբար, ապրիլեան կռիւներն էին: Ես չեմ անդրադառնայ այն խնդիրներին, որոնք, փաստօրէն, յայտնուեցին մեր պաշտպանութեան համակարգում, բայց կարծում եմ` մենք ի վերջոյ դա պատուով դիմագրաւեցինք: Այդ է նաեւ պատճառը, որ Ազրպէյճանը դիմեց Մոսկուային, որպէսզի միջնորդի զինադադարը վերահաստատելու համար: Շարունակուող գործընթացներում, կարծում եմ, ընդհանուր առմամբ, ճիշդ պահուածք ունեցանք: Փաստն այն է, որ առ այսօր միջնորդ պետութիւնները հետամուտ են, որպէսզի զինադադարի ամրապնդման վերահսկմանն ուղղուած քայլեր ձեռնարկուեն, ինչին Ազրպէյճանն ընդդիմանում է: Բայց այդտեղ մեր գլխաւոր բացթողումը եղաւ այն, ինչի մասին կռիւների ընթացքում յայտարարեց Հայաստանի նախագահը, որ յանձնարարել է Հայաստանի արտաքին գործերի գերատեսչութեանը` պատրաստել ռազմաքաղաքական գործակցութեան պայմանագիր Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հետ: Ըստ երեւոյթին` այդ պայմանագիրը պատրաստ է, բայց աւելի պատեհ առիթի ենք սպասում ստորագրելու: Մեր` Դաշնակցութեան կարծիքով, այդ պատեհ առիթը հէնց ապրիլեան պատերազմն էր, եւ անհրաժեշտ էր արդէն այդ պայմանագիրը ստորագրել, որպէս զսպիչ մեքանիզմ Ազրպէյճանի դէմ: Դա, կարծում եմ, նոյնիսկ այսօրուայ վիճակով աշխարհը կը հասկանայ, մեզ ոչ ոք չի մեղադրի, եւ մենք պէտք է դա կատարենք, որպէսզի Ազրպէյճանին ցոյց տանք, որ նախ` բանակցութիւններն այսպէս կամայականօրէն չի կարող երկարաձգել, երկրորդ` որեւէ նման փորձի կրկնութեան պարագայում մեր կեցուածքը կը լինի շատ աւելի կոշտ քաղաքական-դիւանագիտական իմաստով:
«Ա. Լ.».- Դաշնակցութիւնը մշտապէս կողմ է եղել փոխօգնութեան պայմանագրին: Հէնց այդ իրադարձութիւններից յետոյ յանձնարարութիւն եղաւ, բայց այդ գործընթացը կասեցուեց, ո՞րն էր պատճառը, պարոն Մանոյեան:
Կ. Մ.- Իշխանութիւնները յայտարարում են, որ աւելի յարմար առիթի պէտք է սպասենք: Բայց այդ յարմար առիթը կարծում եմ կայ: Բայց այդ յարմար առիթը նոյնպէս կար` դրանք ապրիլեան կռիւներն էին, յատկապէս, եթէ հաշուի առնենք, որ Ազրպէյճանը մշտապէս ձգձգում է նոյնիսկ այն յանձնառութիւնները, որոնք ստանձնել է ապրիլեան մարտերից յետոյ հանդիպումների ժամանակ: Այնպէս որ, ես կարծում եմ, որ հիմա հէնց այդ առիթն է այդ պայմանագիրը ստորագրելու համար:
«Ա. Լ.».- Ապրիլեան պատերազմից յետոյ մի շարք թերութիւններ ի յայտ եկան, որից յետոյ փորձ արուեց շտկել դրանք: Հիմա, ձեր կարծիքով, որքանո՞վ ենք պատրաստ մենք պատերազմի:
Կ. Մ.- Ես չեմ կարծում, որ մենք ապրիլին էլ պատրաստ չէինք: Եթէ պատրաստ չլինէինք, չէինք կարող երեք օրուայ մէջ պատրաստուել, բայց բացթողումներ ունէինք, որոնք շտկելու փորձեր եղան: Ես դրանցից հիմա տեղեակ չեմ, բայց այլոց կողմից լսել եմ, որ գնացել տեսել են կատարուած աշխատանքը, որը յուսադրող է:
«Ա. Լ.».- Ապրիլեան պատերազմից յետոյ հանդիպումների ժամանակ շատ էին քննարկւում անվտանգութեան հարցերը, վերահսկման մեքանիզմները: Լուրջ առաջընթաց կարծէք թէ չկայ: Ի՞նչ պէտք է արուի այդ ուղղութեամբ:
Կ. Մ.- Լուրջ առաջընթաց կայ այնքանով, որ համանախագահող երկրները իրենք էլ են հաստատում, որ կողմերը համաձայնեցին այդ քայլերին, մնում է, որ այդ համաձայնութիւնները կիրառուեն: Համաձայնութիւն կայ, բայց գործակցութիւն չկայ, այն էլ Ազրպէյճանի կողմից:
«Ա. Լ.».- Բայց ի՞նչ պէտք է փոխուի հայկական կողմի մարտավարութեան մէջ, դիւանագիտութեան մէջ: Ի՞նչ շեշտադրումներ պէտք է կատարուեն, որ բանակցութիւնները շարունակուեն: Ի՞նչ ռազմավարութիւն պէտք է որդեգրի Հայաստանը:
Կ. Մ.- Սա ներքին քաղաքականութեան հարց չի, սա ընդհանուր բնոյթի հարցեր են: Կարծում եմ, որ ե՛ւ Ազրպէյճանը, ե՛ւ Ազրպէյճանի հասարակութիւնը հասկացել են, որ պատերազմում շատ առաջ գնալու տեղ չունեն: Ճիշդ է, հիմա իրենք տարբեր ճանապարհներով զէնք են ձեռք բերում, բայց այդ բոլորը վկայում են այն մասին, որ այս պայմաններում իրենք պատրաստ չեն դիմագրաւելու հայկական կողմի հնարաւոր յարձակումներին:
«Ա. Լ.».- Իսկ դուք ինչպէ՞ս էք գնահատում բանակցային գործընթացը հիմա: Արդեօք իրականում այն փակուղայի՞ն է: Եւ պէ՞տք է արդեօք Հայաստանը շարունակի բանակցային գործընթացը, եւ ո՞րը պէտք է լինի այդ գործընթացում Հայաստանի գլխաւոր նպատակը:
Կ. Մ.- Կարծում եմ` գործընթացները մինչեւ մեր խորհրդարանական ընտրութիւններ կը շարունակուեն ներկայ տրամաբանութեամբ: Նախ` պէտք է քայլեր ձեռնարկուեն ձեռք բերուած պայմանաւորուածութիւնները կատարելու ուղղութեամբ: Բայց բանակցութիւնները փակուղային չեն այն իմաստով, որ համանախագահները յոյս ունեն կողմերին բերել ընդհանուր յայտարարի: Բայց մեր խորհրդարանական ընտրութիւններից յետոյ Հայաստանը կարող է հնարաւորութիւններ ստեղծել բանակցութիւնները առաջ տանելու եւ այն ընդհանուր գծերով փոխելու համար:
«Ա. Լ.».- Մէկ հարց էլ համաշխարհային քաղաքականութիւնից: Թրամփի ընտրութիւնը Միացեալ Նահանգներում ի՞նչ հնարաւորութիւններ եւ ի՞նչ մարտահրաւէրներ է առաջացնում Հայկական հարցն առաջ տանելու համար: Ինչպէ՞ս պէտք է աշխատի հայկական համայնքը Թրամփի վարչակարգի ժամանակ:
Կ. Մ.- Միացեալ Նահանգների հայ համայնքն աշխատելու լայն հնարաւորութիւն ունի, քանի որ մեծամասամբ աշխատում է օրէնսդիր մարմնի հետ, որտեղ Թրամփի կուսակցութեան անդամները մեծամասնութիւն են: Բայց միւս կողմից էլ դեռ յայտնի չէ, թէ ինչ է անելու Թրամփը յառաջիկայում, ճշգրիտ հարցերի շուրջ ինչ տեսակէտ ունի: Անորոշութիւն կայ: Միւս կողմից, Թուրքիայի հետ կապուած` մտահոգութիւն կայ իր կողմնակիցների կողմից, բայց դա դեռ միանշանակ չէ: Անհրաժեշտ է աշխատել հնարաւորինս կապ պահել, հետեւել, տեսնել, թէ ինչ կը լինի: Բայց շատ բաներ կախուած են նաեւ Միացեալ Նահանգներ-Ռուսիա, Միացեալ Նահանգներ-Իրան յարաբերութիւններից:
«Ա. ԼՐԱՏՈՒԱԿԱՆ».- Որքանո՞վ է Միացեալ Նահանգներում ուժեղ հայկական լոպիին:
Կ. Մ.- Օրէնսդիրը հաշուի առնելով, ես կ՛ասեմ, որ վերջին ընտրութիւններից յետոյ այդ հնարաւորութիւնները էլ աւելի մեծացան: Բայց անհրաժեշտ է այդ հնարաւորութիւնները է՛լ աւելի զարգացնել եւ Սպիտակ տան հետ կապ հաստատել: Ամէն դէպքում, յառաջիկայ ամիսներին ամէն ինչ կը յստակեցուի, եւ մինչեւ մեր խորհրդարանական ընտրութիւնների աւարտն աւելի պարզ կը լինի, թէ մենք ինչպիսի՛ յարաբերութիւն պէտք է ունենանք Միացեալ Նահանգների հետ: