Հարցազրոյցը վարեց` ՍԻԼՎԻ ԱԲԷԼԵԱՆ
Համաշխարհային ճանաչում եւ հռչակ վայելող «Խաչատուրեան-թրիօ»-ն, որ ելոյթներով շրջագայած եւ հայ դասական երաժշտութիւնը ներկայացուցած է աւելի քան 15 երկիրներու մէջ, վերջապէս իր անդրանիկ ելոյթը պիտի ունենայ Լիբանանի մէջ` ներկայացնելով հայ դասականներու երաժշտական գոհարները լիբանանահայ արուեստասէր հասարակութեան: Ելոյթը տեղի պիտի ունենայ ՀԲԸՄ-ՀԵԸ-ի «Անդրանիկ» մշակութային միութեան կազմակերպութեամբ եւ հրաւէրով, այսօր` երեքշաբթի, 18 հոկտեմբեր 2016-ին, ՀԲԸՄ-ի «Տեմիրճեան» կեդրոնին մէջ:
«Խաչատուրեան-Թրիօ»-ին մաս կը կազմեն Արմինէ Գրիգորեան (դաշնակ), Կարէն Շահգալդեան (ջութակ) եւ Կարէն Քոչարեան (թաւջութակ): Անոնց ստեղծագործական գործունէութիւնը միշտ կապուած է Երեւանի Արամ Խաչատուրեանի տուն-թանգարանին հետ, ուր կը ձայնագրուին թրիոյին ձայնասկաւառակները եւ կը կազմակերպուին համերգներ: Թրիոն ունի արդէն երեք ձայնասկաւառակ:
«Ազդակ».- հարցազրոյց մը ունեցաւ «Խաչատուրեան-թրիօ»-ին հետ` Լիբանանի մէջ անոր անդրանիկ ելոյթին առիթով` մօտէն ծանօթանալու խումբին ստեղծագործական գործունէութեան եւ իրականացուցած ծրագիրներուն:
«Ազդակ».- Ինչո՞ւ «Խաչատուրեան-թրիօ»: Ինչպէ՞ս տեղի ունեցած է ձեր եռեակի անուանումը:
Կարէն Քոչարեան.- Այս տարի մենք կը տօնենք մեր եռեակի համագործակցութեան 10-րդ տարին: Եւ որովհետեւ Արմէն Գրիգորեանը Խաչատուրեան տուն-թանգարանի տնօրէնն է, մեր փորձերը տեղի կ’ունենան մեծ մասամբ այնտեղ, եւ շփումը Արամ Խաչատուրեանի հետ ամէն օր կը կայանայ: Մեր համերգներուն բնականաբար ներկայ կ՛ըլլան շատ անուանի երաժիշտներ եւ երգահաններ,որոնք միաբերան ըսին, որ մեր «Արսիկա» անունը չի համապատասխաներ մեզի, թէ մենք Խաչատուրեանի պաշտպանութեան ներքեւ կը գտնուինք եւ պէտք է փոխենք մեր անունը եւ դնենք «Խաչատուրեան-թրիօ»: Սկիզբը մտավախութիւն ունէինք, որովհետեւ պատասխանատուութիւն էր Արամ Խաչատուրեանի անունը դնել: Դիմեցինք Ա. Խաչատուրեանի որդիին, որ Մոսկուա է, ստացանք արտօնութիւն եւ 2008 թուականէն կոչուեցանք «Խաչատուրեան-թրիօ»:
«Ա.».- Ձեր երաժշտական ծրագիրները որոշ ուղղութեան մը կը պատկանի՞ն. ինչպէ՞ս կը կատարէք երաժշտական ծրագիրներու ընտրութիւնը:
Արմինէ Գրիգորեան.- Դաշնամուրային թրիոն ընդհանրապէս կը պատկանի դասական ժանրին, որ կը ներկայացնէ հիմնական դասական ժանրերը, դասական տարբեր ուղղութիւնները տարբեր դարերու, տարբեր երկիրներու, տարբեր երգահաններու ստեղծագործութիւնները: Մենք չենք սահմանափակուած միայն այն ստեղծագործութիւններով, որոնք բաւական շատ են եւ ստեղծուած են այս համոյթին համար: Մեր ծրագիրներուն մէջ ընդգրկուած են նաեւ բաւականաչափ ստեղծագործութիւններ, գործեր, որոնք փոխադրումներ են կատարուած յատուկ մեր թրիոյին համար: Նախ եւ առաջ անոնք կը վերաբերին Խաչատուրեանի ստեղծագործութիւններուն, որովհետեւ մենք ըստ կարելւոյն կ՛աշխատնինք հնչեցնել եւ տարածել մեր մեծանուն երգահանին ստեղծագործութիւնները, որոնք նաեւ գրուած են նուագախումբի համար, այդ փոխադրումները եղած են յատուկ մեր խումբին համար: Կ՛ուզեմ ուրախալի լուր մը տալ, որ նոյեմբերին տեղի կ՛ունենայ այդ ստեղծագործութիւններու հրատարակուած ժողովածուի մը շնորհահանդէսը Ա. Խաչատուրեան տուն-թանգարանին մէջ: Բայց ոչ միայն Խաչատուրեանի ստեղծագործութիւններուն կը վերաբերի այդ, այլ Միրզոյեանի, Պապաջանեանի, Յարութիւնեանի եւ ուրիշ երգահաններու ստեղծագործութիւններուն նաեւ:
«Ա.».- Այս օրերուն երաժշտական բազմաթիւ խումբեր գոյութիւն ունին տարբեր ուղղութիւններ հետապնդող: «Խաչատուրեան-թրիօ»-ն ինչո՞վ կը տարբերի միւսներէն, ի՞նչ նպատակ կը հետապնդէ: Ի՞նչ հեռանկարներով կը կատարէք ձեր ելոյթները:
Կ. Ք.– Երաժշտութիւնը տարբեր մեծ աշխարհ մըն է: Շատ հետաքրքրական է երաժիշտին համար, որ զբաղի երաժշտութեամբ, երաժշտութիւն նուագէ, համերգներ տայ եւ իր հաճոյքը փոխանցէ հանդիսատեսին: Հեռանկարը այն է` երթալ տարբեր երկիրներ եւ ներկայացնել հայ երաժշտութիւնը, հայ կատարողական արուեստը, բայց մեզի համար պարզապէս երաժշտութիւն նուագելն է մեր նպատակը, պարզապէս կիսուիլ մեր յոյզերով, մեր պատկերացումներով դէպի տուեալ երգահանը, կիսուիլ մարդոց հետ, ստանալ հաճոյք եւ այդ հաճոյքը փոխանցել մարդոց:
Ա.Գ.– Մեր գործունէութեան ամէնէն հաճելի մասը զբաղիլն է մեր մասնագիտութեամբ, բայց պէտք է ըսել, թէ ցաւօք սրտի, այսօր երաժիշտները չեն կրնար միայն զբաղիլ կատարողական արուեստով, որովհետեւ, կը կարծեմ, հիմա այն պատասխանատու ժամանակաշրջանն է, երբ պէտք է անպայման մտածել ապագային մասին, մտածել, թէ որոնք կ՛ըլլան այն ապագայի ունկնդիրները, որո՛նք կու գան դէպի դասական արուեստ եւ կը սիրեն, կ՛ընդունին դասական արուեստը: Այս իսկ պատճառով, բացի անկէ, որ մենք շատ բազմազբաղ ենք եւ համերգային բաւական ծաւալուն գործունէութիւն ունինք, նաեւ կ՛իրականացնենք բազմաթիւ ծրագիրներ եւ նախագիծեր, որոնք ուղղուած են այդ նպատակին, նախ եւ առաջ, թրիոյի նախաձեռնութեամբ եւ լոնտոնաբնակ Ասատուր Կիւզէլեանի բարերարութեամբ եւ աջակցութեամբ հիմնադրուեցաւ դասական երաժշտութեան զարգացման հիմնադրամը: Հիմնադրամի նպատակները եւ գործունէութիւնը կը ծաւալենք թրիոյի գործունէութեան առաջին օրերէն սկսեալ: Այդ շրջանակներուն մէջ նախ եւ առաջ մենք շատ մեծ տեղ կու տանք նաեւ մարզային գործունէութեան: Կ’աշխատինք չկեդրոնանալ միայն Երեւանի մէջ, այլեւ յաճախ կը շրջագայինք Հայաստանի մարզեր եւ Արցախ, բնականաբար հանդէս կու գանք բարեգործական համերգներով եւ վարպետութեան դասերով: Երեխաներէն կ՛ընտրենք շնորհալիները, որոնց կը փորձենք աջակցիլ թէ՛ ուսումը շարունակելու հարցով, եւ թէ՛ երաժշտական գործիքներ ձեռք բերելու հարցով:
Մէկ խօսքով` մենք ոչ միայն իբրեւ կատարող հանդէս կու գանք, այլեւ իբրեւ այն երաժիշտները, որոնք մտահոգուած են մեր երկրին դասական երաժշտութեան զարգացման ապագայով:
«Ա.».- Շրջագայած էք բազմաթիւ երկիրներ եւ ելոյթներ ունեցած էք օտար լսարաններուն համար: Ինչպէ՞ս գնահատած է օտար լսարանը հայ երաժշտութիւնը ձեր կատարողութեամբ եւ մեկնաբանութեամբ:
Ա. Գ.- Մենք մեր նուագած ցանկին մէջ մեծ տեղ կու տանք հայ երգահաններու ստեղծագործութիւններուն եւ համարեա մեր բոլոր ծրագիրներուն մէջ քանի մը հայ երգահաններու ստեղծագործութիւն անպայման կը հնչեցնենք, եւ պէտք է փաստենք, որ որեւէ երկրի եւ ազգի ներկայացուցիչներուն արձագանգները շատ նման են, շատ կը խանդավառուին եւ ոգեւորութեամբ կ՛ընդունին. օրինակ` Առնօ Պապաջանեանի թրիոն, որ հայկական թրիոներէն ամէնէն ճանչցուածն է , բայց ոչ այնքան ճանչցուած է, որքան արժանի է: Մենք կ՛աշխատինք յաճախ հնչեցնել յատկապէս օտար բեմերուն վրայ այդ ստեղծագործութիւնը, եւ ուր ալ հնչէ, ուղղակի զարմանալի արձագանգներ կը հնչեն այն մարդոց կողմէ, որոնք թէ՛ երաժիշտ են, թէ՛ ոչ երաժիշտ. կը զարմանան, թէ ի՜նչ հրաշք ստեղծագործութիւն է, որուն մասին տեղեակ չեն եղած: Շատեր համերգներէն ետք կը մօտենան եւ կը խնդրեն ձայնանիշներ, որ իրենք ալ հետագային հնչեցնեն այդ ստեղծագործութիւնները:
Տաղանդաւոր մարդու կողմէ ստեղծուած արուեստի գործը որեւէ ազգութեան կողմէ կ’ընդունուի, որովհետեւ կարեւոր է տաղանդը, որակը եւ այն անկեղծութիւնը, որ ներդրուած է ստեղծագործութեան մէջ:
«Ա.».- Ձեր կարծիքով` երաժշտութիւնը մասնագիտութի՞ւն է, երկար տարիներու աշխատա՞նք, թէ՞ աստուածատուր շնորհ եւ կոչում:
Ա.Գ.– Այս բոլոր բնորոշումները յատուկ են երաժիշտին եւ կարելի է ըսել, որ երաժիշտ ըլլալը ապրելակերպ է եւ բնաւորութիւն: Մասնագիտութեամբ երաժիշտի գործունէութիւնը կամ աշխատանքը չի սահմանափակուիր որոշ աշխատանքային ժամերով, անիկա աւելի շատ մտածելակերպ է եւ ապրելակերպ: Կատարողը որոշ որ չափով միջնորդ կը հանդիսանայ հանճարեղ ստեղծագործողին եւ հանդիսատեսին միջեւ, եւ իր որակէն եւ պատրաստուածութենէն կախուած է, թէ որքանո՛վ հանդիսատեսը կ՛ընկալէ այդ գլուխ գործոցը:
Կ.Ք.– Աստուածատուր շնորհները առանց զարգանալու, առանց աշխատանքի, կը կորսուին, որովհետեւ շնորհը ի վերուստ տրուած է քեզ, որ դուն զարգացնես զայն, եթէ չես զարգացներ, ուրեմն քեզ տրուած առիթը չես օգտագործած, իսկ երաժիշտ ըլլալը շատ մեծ աշխատանք է եւ բազմաբնոյթ, որովհետեւ թէ՛ գլուխդ պէտք է աշխատի, թէ՛ մկանդ, թէ՛ սիրտդ, թէ՛ հոգիդ, յոյզերդ, այն ինչ որ կը վերաբերի մարդկային բոլոր զգայարաններուն:
«Ա.».- Ձեր բոլոր ելոյթները առանց բացառութեան բարձր կը գնահատուին նոյնիսկ քննադատներու եւ մասնագէտներու կողմէ: Ինչի՞ մէջ է ձեր յաջողութեան գաղտնիքը: Յաջողակ երաժիշտ ըլլալու գաղտնիքը ինչի՞ մէջ կը տեսնէք:
Կ.Ք.– Ես չեմ ուզեր օգտագործել յաջողութիւն բառը, որովհետեւ խօսքը յաջողութեան մասին չէ, այլ մեր երեքով աշխատելու հաճոյքին մասին, որովհետեւ մենք երեքով տարբեր ենք, եւ այդ տարբերութեան շնորհիւ կը կառուցուին այդ սիւները, որոնց վրայ մենք կը յենինք. ես իմ կարողութեամբ տկար կ՛ըլլամ, եթէ չյենիմ Արմինէին ու Կարէնին: Մեր երեքին ուժերը, կարողութիւնները եւ մտածելակերպը կը ստեղծեն միահամուռ միութիւն: Միահամուռ բառը կ՛արարէ եւ մնայուն արժէքներ կը ստեղծէ: Եթէ մարդկութեան նայինք, ուր որ միահամուռ են եւ միաբան, յաջողութեան հասած են: Իմ խորհուրդս համերաշխութիւնն է եւ միաբանութիւնը:
Ա.Գ.– Գաղտնիքներէն մէկը մեծ սէրն ու նուիրուածութիւնն է այն գործին, որ կ’ընես: Անշուշտ շատ դժուար է, բայց կախարդական աշխարհ է, որ կը լեցնէ մեր առօրեան հեքիաթային հրաշքներով, որ երաժշտութիւնն է, եւ եթէ այս բոլորը քու ընկերներուդ, գործընկերներուդ հետ կը կատարես, այդ հրաշքը եւ հեքիաթային աշխարհը եռակի անգամ կ՛աւելնայ: Այն մարդոց, որոնք կ՛ուզեն երաժշտութեան մէջ յաջողակ ըլլալ, խորհուրդ կու տամ չմտածել յաջողութեան մասին, որովհետեւ յաջողութիւնը փխրուն եւ յարաբերական է: Յաջողութիւնը այն է, որ դուն կը ձգտիս եւ կը սիրես այն գործը, որ կը կատարես եւ փափաք ունիս անընդհատ աշխատելու, զարգանալու եւ յառաջ երթալու:
Կարէն Շահգալդեան.- Երաժշտութիւնը յարատեւ աշխատանք կը պահանջէ: Մեր մասնագիտութիւնը եզակի եւ իւրայատուկ է իր բնոյթով: Մենք իբրեւ երաժիշտներ մեր օրուան բոլոր ժամերուն կը մտածենք երաժշտութեան մասին: Այո՛, ասպարէզ է նաեւ ապրելու, բայց կարելի չէ երաժշտութիւն հնչեցնել պարզապէս գումար վաստկելու համար: Երբ կ՛ուզես յաջողիլ մասնագիտութեանդ մէջ, նախ պիտի չմտածես նիւթական շահի մասին. երբ քու լաւագոյնդ կը կատարես, այդ մէկը արդէն շահաբեր կը դառնայ :
Ա.Գ.– Իբրեւ Թրիօ ասիկա մեր առաջին ելոյթն է Լիբանանի մէջ: Գիտենք, որ այստեղ հայութիւնը հետաքրքրութիւն ունի դէպի մշակոյթ, արուեստ, դէպի կրթութիւն: Շատ ուրախ ենք, որ մեր համագործակցութիւնը ՀԲԸՄ-ի հետ սկսած է տարիներ առաջ եւ կը շարունակուի: Ուրախ ենք եւ երախտագիտութիւնը կը յայտնենք ՀԲԸՄ-ին, որու շնորհիւ մեր կատարողական արուեստը պիտի ներկայացնենք նաեւ լիբանանահայ հասարակութեան: Շնորհակալութիւն նաեւ «Ազդակ» օրաթերթին հարցազրոյցի հրաւէրին համար: