Հովանաւորութեամբ Բերիոյ հայոց թեմի առաջնորդ Շահան արք. Սարգիսեանի, ՍԵՄ-ի Կեդրոնական վարչութեան անմիջական հսկողութիւնը վայելող «ԱՐՑԱԽ» մասնաճիւղի տղաքն ու աղջիկները կիրակի, 22 մայիս 2016-ին, երեկոյեան ժամը 6:00-ին Հալէպի «Գ. Եսայեան» հանդիսասրահին մէջ համախմբեցին հալէպահայութիւնը` միասնաբար նշելու Հայաստանի անբաժան մասնիկը հանդիսացող Արցախի Հանրապետութեան հռչակման 25-ամեակը:
Հանդիսութեան ներկայ էին Հալէպի Հայաստանի մէջ գլխաւոր հիւպատոս Տիգրան Գէորգեան, Արցախի Ազգային ժողովի անդամ, ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ, արցախեան ազատամարտիկ Դաւիթ Իշխանեան, պատկան մարմինի ներկայացուցիչներ, Բերիոյ հայոց թեմի առաջնորդի ներկայացուցիչ Զարեհ քհնյ. Շաքարեան, Ազգային իշխանութեան անդամներ, հալէպահայ մշակութային, բարեսիրական, մարզական միութիւններու ներկայացուցիչներ, Ազգային վարժարաններու տնօրէններ եւ հոծ բազմութիւն:
Հանդիսութեան բացումը կատարուեցաւ Սուրիոյ եւ Հայաստանի Հանրապետութեան քայլերգներով: Հայերէն եւ արաբերէն խօսքերուն ընդմէջէն շեշտուեցաւ այն գաղափարը, որ Արցախի անկախութեան կերտումը արգասիքն է Հայաստան-Արցախ-սփիւռք եռամիասնութեան, որ համահայկական ջանքերով եւ բիւրաւոր նահատակներու արեան հեղումով անիկա ձեւաւորուեցաւ, մարմին ստացաւ եւ պատմական իրողութիւն դարձաւ:
Պատերազմական թէժ օրեր ապրող հալէպահայ հանդիսատեսին դիմաց իսկոյն բացուեցաւ արցախեան զինուորական ջոկատ մը պատկերող բեմը, ուր աշխարհի չորս ծագերէն կտրիճ հայորդիներ անսալով իրենց արեան կանչին` համախմբուած էին Արցախի բարձունքներէն մէկուն վրայ, իրենց լուման բերելու անոր ազատագրման սուրբ գործին:
Ներկայացման ընդմէջէն ՍԵՄ-ականները գեղեցիկ համադրումով մը ներկայացուցին Արցախի պատմականը` 14-րդ դարէն մինչեւ անկախութեան կերտում:
Արցախի պատմականին կողքին, գեղարուեստական յայտագիրին ընդմէջէն մերթ ընդ մերթ ներկայացուեցաւ արցախեան ազատամարտիկներուն առօրեան եւ մարտունակութիւնը խորհրդանշող տեսերիզ մը:
Մէջընդմէջ ներկայացուեցան խմբային ասմունք` Վահագն Դաւթեանի «Իմ հարեւաններին»-ը, «Հայ զինուորին երգը» եւ Արցախի ֆետայիներու կեանքէն դրուագներ:
Աւարտին, հայրենասիրական քերթուածներու ոգեւորիչ համադրումով եւ կենդանի պատկերով մը Արցախի ջերմ պաշտպանները` ՍԵՄ-ականները բարձրացուցին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան դրօշը, միասնաբար կրկնելով հանդիսութեան պատգամը. «Պէտք է տոկանք, որ յարատեւենք, պէտք է նահատակուինք, որ ապրինք»:
Օրուան բանախօսն էր Արցախի Ազգային ժողովի անդամ, ՀՅԴ Արցախի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ, արցախեան ազատամարտիկ Դաւիթ Իշխանեան:
Բանախօսը առաջին հերթին իր խօսքը ուղղելով սուրիահայութեան` ըսաւ. «Անկեղծ ասած, այսօր չէ, որ մեր հանդիպումը պիտի կայանար: Մեր ֆիզիքական ներկայութեամբ տարիներ առաջ պատրաստակամ էինք լինելու ձեր մէջ ու ձեր կողքին, միասին դիմագրաւելու հայրենի հողից հեռու, բայց նաեւ մեր ժողովրդին նետուած ձեռնոցը:
«Մեր անմիջական կողք-կողքի չլինելը արդարացուած էր եւ հասկանալի, նաեւ` փոխըմբռնելի, մենք մեր ժողովրդին սպառնացող տարբեր ճակատների պաշտպաններն ենք, այստեղ, Արցախում, Հայաստանի Հանրապետութեան սահմաններում, բայց կարեւորը` մենք միասին էինք մեր բոլոր ծանր օրերին, նոյն մտայնութեամբ, նոյն հոգսերով, ապագայի նկատմամբ նոյն տեսլականով, յաղթելու կամքով:
«Առիթն օգտագործելով` ուզում եմ Արցախի ժողովրդի եւ մեր իշխանութիւնների անունից շնորհակալութիւն յայտնել ձեզ 25 տարի առաջ մեր մէջ լինելու եւ մեր յաղթարշաւին մասնակից դառնալու համար, նաեւ` յուսադրել, որ մեր որդեգրած ուղին անշեղելի ու անկասելի է, վկան` անցած ապրիլեան օրերը:
«Ուզում եմ նաեւ գնահատանքի խօսքեր հնչեցնել ձեր տոկուն կամքի, ոգու եւ յամառութեան համար, ճակատագրական այս ծանր պահերին ու անցած տարիներին ցուցաբերածի համար:
«Սիրիահայութիւնը տասնամեակներէ ի վեր եղել է սփիւռքը սնող կարեւոր օճախներից մէկը, իր հոգեւոր, մտաւոր, բարոյական արժէքներով ու արժեհամակարգով:
«Վերջին տարիներին պարտադրուած տեղաշարժերով, հայրենիքում, թէ սփիւռքի գաղթօճախներում նա իր ներկայութեամբ նորից համ ու հոտ պարգեւեց մեր ժողովրդին: Դրանից անմասն չմնաց նաեւ Արցախը, իր հիւրընկալ կեցուածքով հնարաւորինս պայմաններ ստեղծելով մեր հայրենադարձների համար»:
«Ապա յայտնեց, թէ Արցախի Հանրապետութեան 25-ամեակի առաջին ձեռնարկի մեկնարկը կը կատարուի Հալէպէն ու որքան ալ զարմանալի, բայց նաեւ տրամաբանական է, որ մեր ժողովուրդի երկու հատուածները` արցախահայութիւնն ու սուրիահայութիւնը վերջին տարիներուն ճակատագրականօրէն նոյնատիպ խնդիրներու առջեւ կանգնած են. ֆիզիքական գոյութեան եւ ժողովուրդի անվտանգութեան պաշտպանութեամբ, նոյն տեղէն փչող, բայց տարբեր ուղղութիւններով ուղղորդուած թուրք-ազերիական փոթորիկին դիմակայելու առաքելութեամբ»:
Ապա բանախօսը անդրադառնալով արցախեան գոյապայքարին` ըսաւ. «Այսօր, այստեղ տօնելով Արցախի անկախութեան 25-ամեակը, մենք մէկ անգամ եւս ի լուր աշխարհին բարձրաձայնում ենք. 1988-ին մեկնարկած մեր ազգային-ազատագրական պայքարի գաղափարների ու նպատակների ճանապարհը մեր ժողովրդի համար արդար ու ճշմարիտ ուղի էր եւ է:
«1980-ական թթ. կէսերին կորպաչովեան վերակառուցման, ժողովրդավարութեան եւ հրապարակայնութեան քաղաքական գիծը նոր յոյս տուեց արցախահայութեանը:
«1988թ. փետրուարեան յայտնի դէպքերով մեկնարկեց մեր ընդհատուած ազգային ազատագրական պայքարի նոր փուլը»:
Այնուհետեւ ան ներկայացուց ղարաբաղեան հիմնախնդիրին էութիւնն ու պատմական զարգացումները` հասնելով մինչեւ 1991թ. սեպտեմբեր 2-ին ընդունուած Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան անկախութեան հռչակագիրը, որ ամրագրուեցաւ նոյն թուականի դեկտեմբեր 10-ի համաժողովրդական հանրաքուէով:
Շարունակելով` բանախօսը ներկայացուց ԼՂՀ Գերագոյն խորհուրդի ընտրութիւնները, կառավարութեան եւ պետական մարմիններու ձեւաւորման հանգրուանները, պատերազմին զուգահեռ պետականաշինութեան գործընթացն ու անոր արձանագրած յաջողութիւնները, ինքնապաշտպանական ֆետայական ջոկատներու հիմքերուն վրայ ձեւաւորուած ԼՂՀ Պաշտպանութեան բանակը, հասնելով մինչեւ Շուշիի ազատագրում եւ հակառակորդին հետ կնքուած զինադադար:
Բանախօսը այնուհետեւ անդրադարձաւ բանակցային գործընթացի միջնորդական առաքելութիւն ստանձնած ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբի համանախագահ երկիրներու արցախեան հիմնախնդրի վերջնական հանգուցալուծման ուղղուած ջանքերուն:
Անդրադառնալով ապրիլ 2-ի Ազրպէյճանին շղթայազերծած կայծակնային պատերազմին` Իշխանեան ըսաւ.
«Մինչ 2016թ. ապրիլի 2-ը ամենամեծ ձեռքբերումը հաւասարակշռութեան պահպանումն էր, որը երաշխիքն էր խաղաղութեան:
«Այնուհանդերձ, մենք պէտք է գիտակցենք մի կարեւոր բան, մենք չենք հրահրել պատերազմ, մենք փորձել ենք դեռեւս 1988-ին գործել ԽՍՀՄ սահմանադրութեան ընձեռած մեր իրաւունքից` նպատակ չունենալով ոեւէ մէկի խաղաղ գոյակցութիւնը վտանգելու: Մենք ստիպուած էինք մեզ պարտադրուած պատերազմում ինքնակազմակերպուելու, պաշտպանուելու եւ յաղթանակելու: Մենք գիտակցել ու գիտակցում ենք, որ արցախեան հիմնահարցի փաստացի լուծմանը յաջորդելու է նաեւ իրաւական հանգուցալուծում: Մենք գիտակցում ենք, որ այդ ճանապարհի վերջնակէտին հասնելու լաւագոյն տարբերակը հզօր Արցախի Հանրապետութիւնն է` իր պետական, տնտեսական եւ ռազմական համակարգով, ժողովրդագրական ու ժողովրդավարական նոր ցուցանիշներով, իր միջազգային ճանաչման նպատակաուղղուած քաղաքականութեամբ:
«Մենք գիտակցում ենք, որ Արցախի բնակչութեան 1991թ. եւ 2006թ. դեկտեմբերի 10-ի կամարտայայտութիւնները յետդարձ չունեն:
«Մենք գիտակցում ենք, որ մեր ժողովրդի յաջողութեան ամենամեծ գրաւական հանդիսացող համազգային միասնականութեան թուլացմանը միտուած բոլոր ուժերի (օտար թէ ներքին) քայլերը ձախողուած են: Ինչպէս 25 տարի առաջ` մենք կրկին միասին ենք` հայրենիք եւ սփիւռք: Միասնական ենք` յանուն ազատագրուած Արցախի, յանուն ապագայ Ջաւախքի, յանուն Միացեալ, Ազատ ու Անկախ Հայաստանի: Արցախի գաղափարը մեր ժողովրդի բոլոր հատուածներին միաւորող գաղափար էր: Վկան` նոյնպէս անցած ապրիլեան օրերը: Մեր ժողովրդի հերթական փորձութիւնը եւ թատերաբեմը նորից Արցախն էր:
«Ապրիլեան ռազմական գործողութիւնները Ազրպէյճանի կողմից ուղղուած էին Արցախի Հանրապետութեան ինքնիշխանութեան ու նրա ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի դէմ: Արդէն պարզից էլ պարզ է, որ Ազրպէյճանը իր թիկունքին զգալով արտաքին ուժերի տաք շունչը, փորձեց առիթն օգտագործել նախորդ տարիների իր ռազմատենչ յայտարարութիւնները իրականութիւն դարձնելու եւ ղարաբաղեան հիմնախնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու: Ազրպէյճանի եւ նրան սատարող ուժերի հաշուարկներն այս անգամ էլ սխալ դուրս եկան: Հայ զինուորն ու կամաւորը հերթական անգամ խառնեցին նախօրօք նախանշուած խաղաքարտերը:
«Հայկական կողմը հերթական անգամ փաստեց, որ ղարաբաղեան հիմնախնդրի լուծումը եւ հակամարտութեան կարգաւորումը պէտք է հանդիսանայ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի լիակատար իրականացումը Արցախի Հանրապետութեան սահմաններում: Իսկ դրան հասնելու համար անհրաժեշտ է:
«ԼՂ ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի ճանաչում միջազգային հանրութեան կողմից:
«Ինքնորոշման իրաւունքի յարգման հիման վրայ հաշտութեան ամբողջական պայմանագրի կնքում իր յստակ լուծումներով:
«Կացնի քաղաքականութեանը ապաւինած Ազրպէյճանը, կամ Հայաստանը առանց հայի նկրտում ունեցող Թուրքիան անկարող կը լինեն յաջողութիւններ արձանագրել, եթէ մենք գործենք նոյն ոգով, նոյն միասնականութեամբ ու կամքով, ինչպէս 1988-ից այս կողմ:
«Մենք հաւատում ենք, որ ժողովրդավարական ուղին որդեգրած աշխարհը յետդարձ չունի: Յետդարձ չունի նաեւ ինքնորոշուած եւ նոյն ժողովրդավարական սկզբունքներ դաւանող եւ դրանով առաջնորդուող Արցախը եւս: Այդ դժուարին ճանապարհն են անցել աշխարհի գրեթէ բոլոր ազատատենչ երկրները:
«Աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային վերջին տարիների զարգացումները մեզ նոր իրավիճակների առջեւ են կանգնեցրել: Ի յայտ են գալիս նոր մարտահրաւէրներ, որոնց դիմակայման համար անհրաժեշտ է գործել նոր մարտավարութեամբ: Չնայած` գերտէրութիւնների կողմից վարւում են երկակի չափորոշիչներով քաղաքականութիւն, այնուհանդերձ, աշխարհի քարտէսի վրայ ի յայտ եկած նորանկախ պետութիւնների ճանաչումը (Քոսովօ, Աբխազիա, Հարաւային Օսեթիա, Հարաւային Սուտան եւ այլն) Արցախի Հանրապետութեան միջազգային ճանաչման համար լուրջ հեռանկարներ է ստեղծել: Արդէն իսկ ուրուագծուած են այն հեռանկարները, որ կարող է ԼՂՀ-ն ճանաչուել միջազգային հանրութեան կողմից որպէս առանձին իրաւատէր:
«Ուզում եմ վստահեցնել ձեզ, որ մենք հաւատարիմ ենք մեր որդեգրած սկզբունքներին, հաստատակամ` մեր կեցուածքին, հաւատքով լեցուն դէպի մեր ապագան: Սա մեր նախնիների պատգամն է ու նրանցից ստացուած ժառանգութիւնը: Ոչ ոք չի կարող մեզ դնել պարտադրանքի տակ: Մեր ուղին անշեղ է: Մենք ունակ ենք պայքարի նոր ձեւեր որդեգրել:
«Այսօր Արցախն ազատ է:
«Ուզում եմ նաեւ գլուխ խոնարհել բոլոր այն հայորդիների, ովքեր այդ ազատութիւնը մեզ պարգեւեցին: Փա՛ռք բոլոր նահատակներին, ովքեր ընկան ԱՆԿԱԽՈՒԹԵԱՆ ՈՒ ԱԶԱՏՈՒԹԵԱՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ»:
Եզրափակելով իր խօսքը` Դաւիթ Իշխանեան շնորհաւորեց ներկաները Արցախի անկախութեան 25-ամեակին առիթով:
Հանդիսութիւնը փակուեցաւ Զարեհ քհնյ. Շաքարեանի «Պահպանիչ» աղօթքով:
Նշենք, որ «Գ. Եսայեան» սրահի մուտքին զետեղուած էին Արցախի անմահ ազատամարտիկներուն լուսանկարները` որպէս հայ երիտասարդութեան պայքարի ուղին լուսաւորող փարոսներ: